04.03.2020 Tarihte Bugün- 4 Mart;

[Akif Er]

04.03.2020 Tarihte Bugün- 4 Mart;

1493		Gezgin Kristof Kolomb, Niña adlı gemisiyle Amerika'ya ulaştı.
1656		Düşük ayarlı para ve alınamayan maaşlar için ayaklanan askerler, IV. Mehmed'in onayıyla bazı saray ağalarını idam ettirdiler.
1774		Orion Nebulası ilk kez William Herschel tarafından gözlemlendi.
1791		Vermont, ABD'nin 14. eyaleti oldu.
1877		Pyotr İlyiç Çaykovski'nin eseri Kuğu Gölü Balesi'nin ilk gösterimi.
1882		İngiltere'de ilk elektrikli tramvay hizmete girdi.
1894		Şanghay'da büyük yangın: 1.000 den fazla bina kül oldu.
1903		Beşiktaş Jimnastik Kulübü kuruldu.
1923		Mustafa Kemal Paşa'nın 17 Şubat'taki konuşmasıyla başlayan İzmir İktisat Kongresi sona erdi. Kongrede Misakı İktisadi kabul edildi.
1924		Happy Birthday To You şarkısı Clayton F. Summy tarafından yayımlandı.
1924		Halife Abdülmecit Efendi ve Osmanlı hanedanı mensupları yurtdışına çıkarıldı.
1925		Hükümete olağanüstü yetkiler veren Takrir-i Sükun Kanunu TBMM'de kabul edildi.
1929		Takrir-i Sükun Kanunu yürürlükten kalktı.
1934		Ankara Radyosu yayınına başladı.
1934		İstanbul Üniversitesi'nde açılan İnkılap Tarihi Enstitüsünde ilk dersi Milli Eğitim Bakanı Hikmet Bayur verdi.
1940		İstanbul'da yapılan Altıncı Balkan Güreş Şampiyonası'nda Türk takımı beş birincilik alarak altıncı kez şampiyon oldu.
1946		Frank Sinatra'nın ilk albümü The Voice Of Frank Sinatra, Columbia Records tarafından yayımlandı.
1949		Sovyetler Birliği'nde Molotov, gerekçe gösterilmeden Dışişleri Bakanlığı görevinden alındı.
1950		Yeni Basın Kanunu tasarısı Meclis'e sevkedildi.
1951		İnönü Ansiklopedisi'ndeki görevine son verilen eğitimci Agah Sırrı Levent, bu haksız uygulamadan dolayı, Milli Eğitim Bakanı Tevfik İleri'yi düelloya davet etti.
1952		Ronald Reagan, ikinci eşi Nancy Davis ile Los Angeles'da evlendi.
1954		Boston'da ilk başarılı böbrek nakli gerçekleştirildi.
1963		İstanbul İstinye'deki Kavel Kablo Fabrikası'ndaki grev bitti. Türk-İş'e bağlı Maden-İş Sendikası'na üye 170 işçi, fazla mesailerinin ve yıllık ikramiyelerinin tam olarak ödenmemesini, sendikadan ayrılmaları için baskı yapılmasını. ve Maden-İş Şişli şube başkanı ile işçi temsilcilerinin işten çıkarılmasını protesto etmek amacıyla 28 Ocak'ta iş bırakarak tezgah başında oturma eylemine başladı.
1964		BM Güvenlik Konseyi, Kıbrıs'a uluslararası güç gönderme kararı aldı.
1965		Suat Hayri Ürgüplü hükümeti 231 kabul, 200 ret ve Yakup Kadri Karaosmanoğlu'nun verdiği 1 çekimser oy ile güvenoyu aldı.
1966		Bir Kanada yolcu uçağı Tokyo'ya inişi sırasında infilak etti: 64 kişi öldü.
1967		CHP Gençlik Kolları bildirisinde, başını Turhan Feyzioğlu'nun çektiği "Sekizler"'in partiden çıkarılması istendi.
1967		Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay kendisine "baba", "beyefendi", "paşam" biçimlerinde hitap edilmesini yasakladı. 1967 yılı bugün Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreteri Kemalettin Gökakın'ın imzasıyla yayımlanan genelgeyle, Cumhurbaşkanı Cevdet Sunay'ın isteği kamuoyuna duyuruldu.
1970		Yüksek Denetleme Kurulu Hacı Ali Demirel'e satılan Devlet Demiryolu arsaları için soruşturma açtı. üç gün sonra Yüksek Denetleme Kurulu'nun sekiz üyesi görevden alındı. Kurul üyeleri Danıştay'a başvurdu. Kurul üyelerinden beşi Danıştay kararıyla görevlerine döndü.
1970		Fransız denizaltısı Eurydice infilak etti.
1977		Güney ve doğu Avrupa'da deprem: 1.500 den fazla ölü var.
1979		Voyager I'in gönderdiği fotoğraflarda Jüpiter'in halkaları görüldü.
1981		Türkiye'nin Paris Çalışma Ateşesi Reşat Moralı Ermeni örgütü ASALA militanlarının saldırısı sonucu hayatını kaybetti. Olayda ağır yaralanan din görevlisi Tecelli Arı da bir gün sonra öldü.
1981		74 sanıklı Dev-Yol davası Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı Mahkemesi'nde başladı.
1983		Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı 2 No'lu Askeri Mahkemesi'nde görülmekte olan Dev-Sol davası sonuçlandı. 9 sanık 6 ay ila 10 yıl arası hapis cezasına çarptırıldı, 14 sanık beraat etti.
1985		Başbakan Turgut Özal, Boğaziçi'nde yabancılara arsa satılması konusunda bir açıklama yaptı. Özal, "Kandilli sırtlarında arazi satın alan Suudi Arabistan Veliaht Prensi Abdullah bin Abdülaziz saray değil, 1000 metrekarelik ufak bir ev yaptıracak" dedi.
1986		Başbakan Turgut Özal, "1988 seçimlerinden sonra iki buçuk parti kalır, biri biz, biri sol, buçuğunu bilmem" dedi.
1986		Eski emniyet müdürü ve vali, SHP milletvekili İbrahim Ural, "Süleyman Demirel bana işkence için talimat vermişti" dedi.
1987		Başbakan Turgut Özal Amerika Birleşik Devletleri'nin Houston kentindeki Methodist Hastanesi'nden uydu aracılığıyla Ankara'ya iletilen görüntüsüyle bakanlar kuruluna başkanlık etti.
1988		Kıbrıs'lı işadamı Asil Nadir, Titibank'ı (Türkiye İthalat İhracat Bankası) satın aldı.
1991		Mardin'in İdil ilçesinde yürüyüş yapan kalabalığa ateş açılması sonucu 2 kişi öldü, 25 kişi yaralandı. 3 gün sonra İdil'deki olayları protesto etmek için Mardin'in Dargeçit ilçesinde yürüyüş yapan gruba ateş açıldı ;1 kişi öldü, 7 kişi yaralandı.
1992		Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın oğlu Ahmet Özal ve iki arkadaşı hakkında "güveni kötüye kullanmak ve resmi evrakta sahtecilik" iddiasıyla dava açıldı.
1992		İspanya'dan engizisyon baskısı nedeniyle kaçarak Osmanlı İmparatorluğu'na sığınan Museviler, Türkiye'ye gelişlerinin 500. yılını kutladılar.
1994		Gazeteci Hıncal Uluç İstanbul Levent'teki bir benzincide uğradığı silahlı saldırıda bacağından yaralandı. Saldırganların kaçtığı otomobilin yeraltı dünyasının ünlü isimlerinden Alaattin Çakıcı'nın eşi Uğur Çakıcı'ya ait olduğu belirlendi.
1994		Dokunulmazlıkları kaldırılan DEP milletvekilleri Leyla Zana, Sırrı Sakık, Ahmet Türk, Selim Sadak ve bağımsız milletvekili Mahmut Alınak gözaltına alındı. Hasan Mezarcı ve DEP Şırnak Milletvekili Selim Sadak serbest bırakıldı.
1995		Michael Johnson kapalı salonda 400 m dünya rekoru kırdı: 44.63 saniye.
1997		ABD başkanı Bill Clinton, insan klonlama araştırmalarını yasakladı.
1997		Hale-Bopp kuyruklu yıldızı güneşin tam üzerinden geçti.
1998		ABD Anayasa Mahkemesi, işyerinde cinsel taciz kanunlarının, her iki tarafın aynı cins olması durumunda da geçerli olduğunu onayladı.
2000		Yargıtay Hukuk Genel Kurulu, Kürt kökenli isimlere ilk kez onay verdi.
2002		Ilımlı Arnavut lider İbrahim Rugova, Kosova'nın ilk devlet başkanı seçildi.
2003		Filipinler'in güneyindeki bir havaalanında, bir sırt çantasına gizlenmiş bomba patladı: 21 kişi öldü.
2005		Alman Matthias Jeschke, Toyota Landcruiser 90 V6 aracıyla, Ojos del Salado'da 6.358 metreye ulaşarak, "bir araçla çıkılan en yüksek konum" rekorunu kırdı.
2012		Rus Vladimir Putin, yapılan seçimler sonucu Rusya Federasyonu'na %59.3 oyla 2. kez devlet başkanı seçildi.

Tarihte Bugün Doğanlar (04 Mart);

1678		Antonio Vivaldi, İtalyan Besteci (ö. 1741)
1938		Kito Lorenc, Alman Yazar
1947		Jan Garbarek, Norveçli Müzisyen
1949		Sergey Bagapş, Abhaz Siyasetçi
1951		Kenny Dalglish, eski İskoç Futbolcu ve Teknik Direktördür
1955		Dominique Pinon, Fransız Oyuncu
1963		Jason Newsted, ABD'li Müzisyen (Metallica, Voivod)
1966		Wash Westmoreland, İngiliz Yönetmen
1968		Patsy Kensit, İngiliz Oyuncu
1972		Mike Dirnt, Amerikalı Müzisyen (Green Day)
1974		Ariel Ortega, Arjantinli Futbolcu
1980		Omar Bravo, Meksikalı Futbolcu
1982		Landon Donovan, ABD Milli Futbol Takımı Kaptanı
1982		Yasemin Mori, Türk müzisyen
1985		Whitney Port, Amerikalı Televizyon Karakteri, Model (The Hills, The City)
1986		Margo Harshman, Amerikalı Oyuncu
1986		Erin O'Kelley Amerika Güzellik Kraliçesi
1990		Andrea Bowen, Amerikalı Oyuncu

Tarihte Bugün Ölenler (04 Mart);

1193		Selahaddin Eyyubi, Haçlı saldırılarına karşı duran Eyyübi sultanı (d. 1137)
1615		Hans von Aachen, Alman ressam (d. 1552)
1832		Jean-François Champollion, Fransız filolog (d. 1790)
1852		Nikolay Gogol, Rus yazar (d. 1809)
1976		Walter H. Schottky, Alman fizikçi (d. 1886)
1984		Ernest Buckler, Kanadalı roman ve öykü yazarı (d. 1908)
1986		Osman Kibar, eski İzmir Belediye Başkanı. İzmir'de yaptığı yoğun asfalt çalışmaları nedeniyle "Asfalt Osman" adıyla ünlendi.
1994		John Candy, Kanadalı sinema oyuncusu ve komedyen (d. 1950)
1995		Mustafa Irgat, Türk şair (d. 1950)

Halife Abdülmecit Efendi ve Osmanlı hanedanı mensupları yurtdışına çıkarıldı. 3 Mart 1924 itibarıyla Türk tarihinde yeni bir sayfa açılıyordu. Halifelik kaldırılmış ve tarihin en uzun ömürlü hanedanlarından Osmanlılar vatandaşlıktan çıkarılarak yurt dışına sürülüyordu. Bu, yaşlısından beşikteki bebeğe kadar hepsi için yeni ve sıkıntılı bir hayatın başlangıcı oldu.

Saltanat, ardından da halifelik kaldırılınca, 3 Mart 1924 tarihli kanunla Osmanlı hanedanına mensup 156 kişi vatandaşlıktan ihraç olunarak 3 gün içinde sınır dışı edildi. Kanuna dâhil olmadıkları halde, ebeveynleri veya çocukları ile sürgüne gitmek zorunda kalanlarla bu sayı 200’ü buldu. Efendilerinden ayrılamayan emektarlar da sayılırsa, sürgünlerin sayısı yüzlercedir. Bunların transit olarak bile ülkeden geçmesi yasaklandı. Mallarını 1 yıl içinde tasfiye etmeleri, aksi takdirde hazineye kalacağı bildirildi.

Sultan Vahîdeddin zaten daha evvel sürgüne çıkmıştı. Halife Abdülmecid Efendi ve ailesi, daha kanun yayınlanmadan, 24 saat içinde sınır dışı edildi. Halkın tezahüratından korkulduğu için, Sirkeci’den değil, Çatalca’dan trene bindirildi. İstasyonundaki Yahudi müdür, Halife’ye vatanında hürmet gösteren son şahsiyet oldu. Hanedanın çoğuna, kanunun verdiği bir haftalık müddet bile tanınmadı.

Türk-İslâm geleneğinde kadınlar hükümdar olamadığı halde, hanedana mensup hanımlar, hatta bunların çocukları, damat ve gelinler bile sürgün edildi. Avrupa monarşilerinde, darbe ile devrilen hiç bir hanedan böyle bir muamele görmedi. Yalnızca hükümdar sürgüne çıktı. Az bir zaman sonra da hanedan malları iade edildi. Bir tek Rusya’da çar ve çocukları katledildi. Onun sebebi de, antikomünist Beyaz Ordu’nun çarı kurtarmaya ramak kalmış olması idi.

Osmanlıların hepsine tek gidiş pasaport verilmişti. Müslüman memleket Mısır’a gitmek istediler. Ancak ne buraya hâkim olan İngilizler, ne de Osmanlılara kıskançlık duyan Kral Fuad buna izin verdi. Memlekete yakın olduğu için Suriye’ye yerleşmelerine de Ankara engel oldu. Bu sebeple bazısı yine Fransız işgalindeki Beyrut’a, bazısı da Avrupa’ya yerleşti.

Daha çıkmadan sarayları polis nezaretinde yağma edildi. Bazısı evlerini ve evlerindeki antika eşyaları, kıymetli sanat eseri hatıraları yok pahasına satabildi. Bazısı güvendikleri birine vekâlet verdi. Bu vekillerin çoğu, müvekkillerine hıyanet edip, malların üzerine oturdu. Geri kalan mallara da hükümet el koydu; dedelerinden gelen miras haklarını da iptal etti. Böylece dünyada benzerine az rastlanmış bir zulüm, Osman Gazi evlatlarına reva görüldü. Oğuz Han neslinden ve tarihin en eski hanedanlarından Osmanlı hanedanı böylece siyaset sahnesinden çekilmiş oldu.

Hanedan, başına gelenlere inanamadı. Sürgün arefesinde, dedikoduları işitiyor; ama milletin kendilerini sevdiğini düşünüyor, böyle bir karara ihtimal vermiyorlardı. Kendilerini sokakta bulunca da, uzun zaman sürgünün geçici olduğuna inandılar. Hatta çoğu, yanlarına fazla eşya almamış, birkaç aya döneceklerini ummuşlardı. Ama sürgün hanımlar için 30, erkekler için 50 sene sürdü.

Hepsi sürgünde vatansız, pasaportsuz yaşadı. Şehzâdeler, askerlik tahsil etmişlerdi. Sürgünde bir işe yaramıyordu. Yaşlı başlı sultanların çalışması zaten mümkün değildi. Memlekette iken eli açık yaşamaya alışmış; servetlerini hayır hasenata harcayan; bankalarda paraları, yanlarında nakitleri olmayan bu insanların çoğu, sürgünde tarifsiz sıkıntılar çekti. Sürgüne çıkarken her aileye 1000 lira verilmişti. Bu, yol parası ve bir aylık geçimlerine ancak yetti. Mücevherlerini yok pahasına sattıktan sonra sefalete düştüler. Otellerde bulaşıkçılık yapanlar; dilenenler; akşamları çöplerden yiyecek toplayanlar; bulunduğu memleketteki eski Osmanlı Ermenilerinin yardımıyla yaşayanlar; nihayet açlıktan ölenler bile oldu.

Peşinde sivil polis

Haydarabad Nizamı Osman Cah, Mısırlı Prens Ömer Tosun, Hicaz Meliki Şerif Hüseyn gibi müslüman asilzâdeler, bu düşkün hanedana maddî yardım yapmayla çalıştılar. Ama ailenin dağılmış olması sebebiyle, bu yardımlar herkese ulaşamadı. Ulaşsa da, sadra şifa olmadı. Ecnebi hanedanlarla yapılan evliliklere, Ankara büyük reaksiyon gösterdi. Hanedanı sürgünde de adım adım takip ettirdi. Buna mukabil Fransa, Kral François’yı kurtaran Kanuni Sultan Süleyman’ın torunlarına, vatandaşlık değil, ama serbestçe dolaşabilmeleri için pasaportlar verdi.

Vatan hasreti ve haksızlığa uğramanın acısına, parasızlık, mahrumiyet ve hastalıklar eklendi. Ölünce de sıkıntılar bitmiyordu. Kimsesizler mezarlığına düşenler bile şanslı idi. Mezarı kaybolan, denize atılanlar vardır. Ama hepsi asalet ve şereflerine uygun yaşamaya çalışmıştır. Kendilerine bu haksızlığı reva görenlere çok kırılmış; ama memleket aleyhine de çalışmamışlardır.

1952 yılında Adnan Menderes hükümeti tarafından hanedanın hanımlarına; 1974 yılında çıkarılan umumi af ile de şehzadelere memlekete dönme izni verildi. Bunun için saray terbiyesini bilenlerin hepsinin ölmesi beklenmişti. Rejim hâlâ bu çaresiz insanlardan korkuyordu. Nitekim çok azı dönebildi. Gençler, sürgündeki yurtlarında bir düzen kurmuştu. Dönebilenler de hemen vatandaşlığa alınmadı. Arkalarına da birer sivil polis takıldı.