07.09.2020 Tarihte Bugün- 07 Eylül;

[Akif Er]

07.09.2020 Tarihte Bugün- 07 Eylül;

70		İmparator Titus komutasındaki Roma İmparatorluğu ordusu Kudüs'ü işgal etti, şehir yağmalandı.
1776		Dünyada ilk kez bir denizaltı saldırısı düzenlendi. Amerikalıların imal ettiği Turtle (Tr: Kaplumbağa) adlı araç suyun altından giderek New York limanında demirlemiş İngiliz donanmasının bayrak gemisi HMS Eagle'ın altına zaman ayarlı bir bomba iliştirdi. Saldırı başarısız olmuştur.
1812		Moskova'ya yürüyen Napolyon, Rusları şehrin 70 mil batısındaki Borodino'da yendi.
1813		Sam Amca takma ismi ABD için ilk defa yerel bir gazetede kullanıldı.
1822		Portekiz sömürgesi Brezilya bağımsızlığına kavuştu.
1916		İngiliz uçakları Haydarpaşa Garı'nı bombaladı.
1923		İkdam, Akşam, İleri, Tercüman-ı Hakikat, Tevhid-i Efkar, Tanin, Vatan ve Vakit gazeteleri, dizgici grevi nedeniyle çıkamayınca ortaklaşa "Müşterek" gazetesini yayımlamaya başladı. "Müşterek" gazete iki hafta çıktı.
1927		ABD'li mucit Philo Taylor Farnsworth tamamen elektronik sistemle çalışan ilk televizyonu geliştirdi.
1938		Hatay Devleti Anayasası kabul edildi. Başbakan Abdurrahman Melek, "Programımızın ruhu ve esası Kemalizm rejimi ve bütün icabatıdır" dedi.
1940		II. Dünya Savaşı: Nazi Almanyası Londra'yı bombalamaya başladı. 57 gün kesintisiz devam edecek olan bu gece bombardımanlarına The Blitz adı verilmiştir.
1943		II. Dünya Savaşı; İtalya müttefiklere teslim oldu.
1946		Cumhuriyet tarihinin ilk büyük devalüasyonu yapıldı. Bir Amerikan Doları'nın değeri 131.5 kuruştan 280 kuruşa yükseltildi.
1956		BM'de Köleliğin, Köle Ticaretinin ve Köleliğe Benzer Kurum ve Uygulamaların Kaldırılması Ek Sözleşmesi kabul edildi.
1958		Ana muhalefet lideri, CHP Genel Başkanı İsmet İnönü, "Sehpalar kurulursa nasıl işleyeceğini kimse bilemez" dedi. Demeç, Başbakan Adnan Menderes'in, "idam sehpalarında can verenlerden ders alsalar ya" açıklamasına yanıttı.
1977		İstanbul'da tüp gaz kuyrukları. Tüp gaz, peşin parayla sıra numarası alınarak satılıyor.
1978		İran'da Şah Rıza Pehlevi karşıtı gösterilere 20 bin kişi katıldı.
1979		İstanbul Sıkıyönetim Komutanlığı, Dostlar Tiyatrosu'nun “Brecht Kabare” oyununu yasaklandı.
1982		Esenboğa katliamı sanığı Levon Ekmekçiyan tek celsede idam cezasına çarptırıldı.
1985		Kuşadası yakınlarındaki yangın söndürme çalışmalarında 14 er yanarak öldü.
1986		Şili'de Pinochet suikasta uğradı, 5 koruması öldü.
1986		Desmond Tutu, Güney Afrika’da ilk siyah Anglikan Kilisesi lideri oldu.

Tarihte Bugün Doğanlar (07 Eylül)

1533		I. Elizabeth, İngiltere kraliçesi (ö. 1603)
1791		Giuseppe Gioacchino Belli, Romalı şair (ö. 1863)
1907		Ahmet Adnan Saygun, Klasik Batı Müziği bestecisi (ö. 1991)
1909		Elia Kazan, ABD'li yönetmen (ö. 2003)
1930		I. Baudouin, Belçika kralı (ö. 1993)
1940		Dario Argento, İtalyan film yönetmeni, yapımcı ve senarist
1954		Michael Emerson, ABD'li oyuncu
1972		Markus Münch, Alman futbolcu
1979		Mehmet Ali Nuroğlu, Tiyatro, sinema ve dizi oyuncusu.
1980		Emre Belözoğlu, Türk futbolcu
1980		Gabriel Milito, Arjantinli futbolcu
1981		Gökhan Zan, Türk futbolcu
1984		Vera Zvonareva, Rus tenis oyuncusu
1983		Mehmet Topuz, Türk Futbolcu

Tarihte Bugün Ölenler (07 Eylül)

1907		Sully Prudhomme, Fransız şair (d. 1839)
1951		Maria Montez, Dominik asıllı ABD'li aktris (d. 1912)
1962		Karen Blixen, Danimarkalı yazar (d. 1885)
1988		Sedad Hakkı Eldem, Türk mimar (d. 1908)
1994		James Clavell, Avustralyalı yazar (d. 1924)
1994		Terence Young, İngiliz sinema yönetmeni (d. 1915)
1996		Tupac Amaru Shakur,Rapper ( D.[1971]])
1997		Mobutu Sese Seko, Demokratik Kongo Cumhuriyeti devlet başkanı (d. [[1930])
2001		Spede Pasanen, Finlandiyalı yönetmen (d. 1930)
2005		Sergio Endrigo, İtalyan şarkıcı (d. 1933)
2012		Kemal Merkit, Türk motosikletçi (d. 1957)

Cumhuriyet tarihinin ilk büyük devalüasyonu yapıldı. Bir Amerikan Doları'nın değeri 131.5 kuruştan 280 kuruşa yükseltildi
Devalüasyon ve Türkiye'de Devalüasyonlar

Devalüasyon, millî paranın dış değerinin, yabancı paralara göre devlet tarafından düşürülmesidir.

Bir ülkenin milli parasının değeri düşünce, dış ülkelere sattığı ihraç mallarının değeri de ucuzlamaktadır. Bu durum görünürde ihracatı arttırsa da, esasta milli ekonomiye büyük bir yara açmakta ve zarar vermektedir. Çünkü devalüasyon sonucu mallar, devalüasyon yapan ülkede eskisine oranla daha ucuz ve düşük fiyatlarla dışarıya gidecektir. Devalüasyon, üretim maliyetini artırır, yatırımları zorlaştırır ve pahalılaştırır.


Sir Themes Gresham kuramına göre; “Kötü para iyi parayı kovar” prensibi para ayarını düşürmek esasına dayanır. Bu sebeple yapılan her devalüasyon da millî paranın değerinin yabancı paralara göre düşürülmesi, kötü paranın iyi parayı kovmasına yol açar. Millî paranın değeri yabancı paralara göre azalır.

Devalüasyonun bütün ekonomik dengeleri alt üst ettiği aşikârdır. Bundan dolayı devalüasyon yapan ülkeler için hiç bir faydası yoktur. Devalüasyon, uluslararası bir ekonomik sömürü aracı olarak kullanılmaktadır. Çünkü bundan devalüasyona sebep olan ülkeler, büyük kârlar elde etmektedirler. Devalüasyona başvuran ülkeler de, hayat pahalılaşır ve adeta çekilmez bir hal alır. İthal edilen emtia fiyatları yükselir. Böylesi bir durumdan Batılı Finans Kurumları ve Çok Uluslu Şirketler avantajlar sağlayarak akıl almaz bir şekilde kârlar elde ederler. Devalüasyon, modern ekonomik sömürü için, sömürgeci güçler tarafından bulunmuş bir tuzaktır.

TÜRKİYE’DE DEVALÜASYONLAR

Türk parasının ABD doları karşısındaki değeri Türkiye Cumhuriyeti’nin kuruluş tarihi olan 1923 yılında 1 dolar 0,75 kuruş idi. Fakat Türkiye ekonomisinin zaman içinde geçirdiği sarsıntılar ve gittikçe döviz taleplerinin karşılanmasında çekilen güçlükler devalüasyon olgusunu kaçınılmaz hale getirmiştir. Böylece Türkiye’de hükümetler için devalüasyona başvurmak tek çare olarak görülmüştür. 1923’den itibaren ekonomik dengeleri temelden çökerten ve hakikaten kalıcı etkileri olan büyük devalüasyonlara başvurulmuştur.

Birinci Devalüasyon:


Türk parası 1923’den 1940 yılına dek İngiliz Sterling’i karşısında değer kaybına uğrarken, ABD doları karşısında hiçbir değer kaybına uğramadan ve değişmeden gelmiştir. Ancak 1940 yılından sonra dış satımı artırmak ve dış kredi taleplerini gidermek üzere sürekli devalüasyonlar gündemde yer almıştır. 1940 yılında resmi kura ek olarak döviz satışlarında yüzde 48 oranında prim uygulanmaya başlamış olup, 1 dolar 1940’da 1,11 TL, 1945’de de 1,31 TL olmuştur.

Türkiye’de ilk büyük devalüasyon 7 Eylül 1946 tarihinde yapılmıştır. 7 Eylül Kararları olarak adlandırılan ve Recep Peker Hükümeti’nin gerçekleştirdiği bu devalüasyonla yüzde 116 oranında bir artışla ABD dolarının fiyatı 2,83 liraya çıkarılmıştır.

İkinci Devalüasyon:

İkinci devalüasyon Adnan Menderes Hükümetince 4 Ağustos 1958 tarihinde yapılarak 2,83 TL olan ABD doları 9 liraya çıkarılmıştır.

Üçüncü devalüasyon:


Üçüncü büyük devalüasyon Süleyman Demirel hükümeti tarafından 10 Ağustos 1970 tarihinde gerçekleştirilmiştir. Bu devalüasyonla 1 ABD doları 9 liradan 15 liraya çıkarılmıştır. Daha sonra 1978 yılına kadar değişik zamanlarda mini devalüasyonlar uygulamasına gidilmiştir. Türk Lirası küçük çaptaki devalüe işlemleri ile dolar karşısında bir miktar daha değer kaybına uğrayarak 1978 yılı öncesinde ABD dolarının fiyatı 19 liraya ulaşmıştır.