- 3 Ağu 2019
- 429
- 141
- 43
08.03.2020 Tarihte Bugün- 8 Mart;
Tarihte Bugün Doğanlar (8 Mart);
Tarihte Bugün Ölenler (8 Mart);
| 1817 | New York Menkul Kıymetler Borsası kuruldu. | |
| 1857 | ABD'nin New York kentinde 40.000 dokuma işçisi daha iyi çalışma koşulları istemiyle bir tekstil fabrikasında greve başladı. Ancak polisin işçilere saldırması ve işçilerin fabrikaya kilitlenmesi, arkasından da çıkan yangında işçilerin fabrika önünde kurulan barikatlardan kaçamaması sonucunda çoğu kadın 129 işçi can verdi. ABD'de kadın işçilerin bu katledilişi nedeniyle, Kopenhag'da 1910 yılında toplanan Uluslararası Sosyalist Kadınlar Konferansı'nda 8 Mart, Dünya Emekçi Kadınlar Günü olarak belirlendi. 8 Mart, 1975'te BM tarafından Dünya Kadınlar Günü ilan edildi. | |
| 1906 | Moro Krateri Katliamı: ABD askerleri Filipinler'de bir kraterde saklanan silahsız 600'den fazla erkek, kadın ve çocuğu öldürdü. | |
| 1911 | Dünya Kadınlar Günü ilk kez kutlandı. | |
| 1917 | II. Nikolay'ın tahttan inmesine sebep olacak Şubat Devrimi başladı. | |
| 1920 | Salih Hulusi Kezrak sadrazamlığa getirildi. | |
| 1921 | İspanya başbakanı Eduardo Dato, Madrid'de parlamento binasından çıkarken Katalan militanlarca öldürüldü. | |
| 1931 | Kubilay Olayı'ndan sonra Menemen'de uygulanan sıkıyönetim kaldırıldı. | |
| 1933 | I. Beş Yıllık Kalkınma Planı kabul edildi. | |
| 1935 | TBMM 5. dönem seçimlerinde kadınlar ilk kez oy kulandı. | |
| 1942 | II. Dünya Savaşı: Hollanda, Java adasında Japonlara teslim oldu. | |
| 1943 | İsmet İnönü 7. TBMM'yi açtı ve yeniden cumhurbaşkanı seçildi. Şükrü Saraçoğlu hükümeti kurmakla yeniden görevlendirildi. | |
| 1944 | New York Metropolitan Operası, Taksim Gazinosu'nda bir konser verdi. | |
| 1948 | Tanımladığı bir deri hastalığı Behçet Hastalığı adıyla dünya tıp literatürüne geçen, deri ve zührevi hastalıklar uzmanı Ordinaryüs Prof. Dr. Hulusi Behçet kalp krizi sonucu İstanbul'da öldü. | |
| 1951 | Adnan Menderes hükümeti istifa etti. Bir gün sonra II. Menderes hükümeti kuruldu; hükümette üç yeni bakan görev alırken altı bakan yer değiştirdi. | |
| 1951 | ABD'li keman virtüözü Yehudi Menuhin konser vermek için İstanbul'a geldi. | |
| 1952 | Philadelphia'da ilk suni kalp ameliyatı yapıldı. | |
| 1954 | Devletin siyasal prestijine ve mali gücüne zarar getirdiğine karar verilen ya da kişilerin özel hayatına tecavüz eden yazılar yazan gazetecilere ağır cezalar öngören Basın Kanunu, TBMM'den geçti. | |
| 1954 | İstanbul Vali ve Belediye Başkanı Fahrettin Kerim Gökay bir basın açıklaması yaparak Mecidiyeköy-Yenikapı arasındaki metronun temelinin Nisan'da atılacağını söyledi. | |
| 1955 | Liselerde okutulması Milli Eğitim Bakanlığı'nca kabul edilen bir ders kitabında komünizm propagandası yapılmak istendiği iddiasıyla soruşturma başlatıldı. Astronomi adlı ders kitabında Stalin ve Lenin'in resimlerinin yer aldığı ve bu resimlerin öğrencinin dikkatini çeksin diye bir meteor resminin ortasına yerleştirildiği tespit edildi. Konunun Ankara'daki ilgili makamlara bildirildiği ve kitabın toplattırılacağı belirtildi. | |
| 1955 | Türkiye'nin ilk kanserle savaş dispanseri açıldı. | |
| 1956 | İzmir'de Demokrat Parti tarafından düzenlenen mitingde konuşan Başbakan Menderes, basını eleştiren bir konuşma yaptı. "Bu gazeteler demokrasi devriminin matbuatı olmak vasfına sahip değildir" dedi. Basını gerçekleri değiştirmek ve DP iktidarını alaşağı etmeyi düşünmekle suçladı. | |
| 1957 | Siyasal Bilgiler Fakültesi eski dekanı Turhan Feyzioğlu, Türk Hukuk Kurumu'ndaki konferansında " Meşrutiyati takip eden birkaç yıl ve Demokrat Parti iktidarının ilk yılları hariç, basın hürriyete hasret kalmıştır " dedi. | |
| 1957 | Mısır, Süveyş Kanalı'nı tekrar açtı. | |
| 1962 | İstanbul-Ankara-Adana seferini yapan THY'ye ait 'Kop' uçağı Toroslar'da düştü. Sekiz yolcu ve üç kişilik mürettebattan kurtulan olmadı. | |
| 1963 | Suriye'de, bir darbe sonucu Baasçılar ve Nasırcılar iktidarı ele geçirdi. Baasçı subaylar, şubat ayında, Irak'ta da yönetimi ele geçirmiş ve Başbakan Kasım öldürülmüştü. | |
| 1965 | Vietnam Savaşı: 3500 ABD Deniz Piyade askeri Güney Vietnam'ın Da Nang sahiline çıkarma yaptı. | |
| 1966 | Adalet Partisi Aydın Milletvekili Reşat Özarda, Sanayi Bakanı Mehmet Turgut hakkında Meclis soruşturması istemişti. Özarda, Başbakan Demirel'in Türkiye temsilcisi olduğu Morrison firmasına, gümrüksüz ithal edilen Ereğli Demir Çelik Fabrikaları'nın mallarının ve araçlarının verildiğini iddia ediyordu. Bu soruşturma isteği üzerine 1966 yılı bugün AP Milletvekili Reşat Özarda partisinden ihraç edildi. | |
| 1971 | Antakya'nın içme suyu kaynağına fare zehiri konulduğu yolundaki ihbar üzerine Emniyet geceyarısı kent sakinlerine "su içmemeleri" çağrısı yapıldı. | |
| 1971 | Balıkesir Necatibey Eğitim Enstitüsü kapatıldı. | |
| 1971 | Sivas'a bağlı Yıldızeli'nde TİP ilçe sekreteri öldürüldü. | |
| 1972 | Demokratik Parti Genel Başkan Yardımcısı Yüksel Menderes, Ankara'da hava gazıyla intihar etti. Başbakan Adnan Menderes'in oğullarından Mutlu Menderes, 1 Mart 1978'de trafik kazasında ölmüştü. 15 Mart 1996'da ise Aydın Menderes, trafik kazası sonucu felç oldu. | |
| 1974 | Paris'in Charles de Gaulle Havalimanı hizmete girdi. | |
| 1975 | İstanbul'da Osmanbey'deki Dostlar Tiyatrosu'nda İlerici Kadınlar Derneği (İKD) 'nin kuruluş çalışmasını yürüten kadınların girişimiyle ilk kez kamuya açık bir kutlaması düzenlendi. 400-500 kadının katıldığı toplantıda, Kadınlar Günü'nün anlam ve önemi üzerine konuşmalar yapıldı, şiirler okundu. Aynı yıl Ankara'da da kutlaması yapıldı. | |
| 1975 | TRT Genel Müdürlüğü, CHP ve Demokratik Parti'nin başvurusu üzerine, bu partilere de Başbakan Demirel'le TV'de yapılan söyleşi kadar süre tanınmasını kararlaştırdı. | |
| 1977 | Dünya Kadınlar Günü; Birleşmiş Milletler Örgütü, 16 Aralık 1977 tarihinde 8 Mart'ın Dünya Kadınlar Günü olarak kutlanmasını kararlaştırdı. | |
| 1978 | Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, İsmail Cem'in TRT genel müdürlüğüne atanmasının sakıncalı bulduğunu hükümete bildirdi. | |
| 1979 | Cumhurbaşkanı Fahri Korutürk, Türk Silahlı Kuvvetleri'ne ilişkin tartışmalar üzerine "Silahlı Kuvvetlerimizi her türlü politika dışında tutmaya büyük bir dikkat ve özen göstermek hepimizin başta gelen görevi olmalıdır" dedi. | |
| 1979 | İngiliz Genelkurmay Başkanı'nın davetlisi olarak İngiltere'de bulunan Genelkurmay Başkanı Orgeneral Kenan Evren kendisine yöneltilen bir soru üzerine, Türk polis ve jandarmasının görev ve yetkilerini belirleyen yasal düzenlemelerin yetersiz olduğunu ve ilgililer tarafından gözden geçirilmesi gerektiğini söyledi. | |
| 1979 | Philips şirketi Compact Disc'i (CD) ilk kez halka tanıttı. | |
| 1982 | Türkiye Zihinsel Yetersiz Çocukları Yetiştirme ve Koruma Vakfı kuruldu | |
| 1983 | Ronald Reagan, SSCB'yi "Şeytan İmparatorluğu" şeklinde adlandırdı. | |
| 1984 | Yunanistan Türk savaş gemilerinin bir Yunan Destroyerine ateş açtığı iddiası ile Ankara'daki büyükelçisini geri çağırdı. Gelişmeler üzerine Türkiye de Atina büyükelçisine ülkeye dönme talimatı verdi. | |
| 1984 | Sekiz ilde olağanüstü hal uygulanmasıyla ilgili Olağanüstü Hal yürürlüğe girdi. | |
| 1985 | Beyrut'ta bir caminin önünde patlayan bomba, 85 kişinin ölümüne 175 kişinin yaralanmasına yol açtı. | |
| 1987 | Kadın Çevresi Yayıncılığın çıkarttığı Feminist dergisi yayına başladı. Sahibi ve yazı işleri müdürlüğünü Handan Koç'un yaptığı derginin başlıca yazarları. Ayşe Düzkan, Handan Koç, Minu, Defne, Filiz k., Serpil, Gül, Sabahnur, Vildan, Stella Ovadis idi. Dergi, Mart 1990'da yayın hayatına son verdi. | |
| 1988 | Yeni Gündem dergisi yazı işleri müdürü 7,5 yıl hapse mahkûm oldu. | |
| 1991 | Cumhurbaşkanı Turgut Özal'ın küçük oğlu Efe Özal bir borsa şirketine ortak oldu. | |
| 1992 | Dünya Kadınlar Günü nedeniyle İstanbul ve Adana'da düzenlenen kutlama yürüyüşlerine polis müdahale etti, bazı kadınlar dövüldü, iki kadın yaralandı, 8 kadın gözaltına alındı. | |
| 1992 | İstanbul Cumhuriyet Savcılığı özel TV'lerdeki müstehcen yayınları takibe aldı. | |
| 1996 | Lefkoşa-İstanbul seferini yapan KKTC'ye ait bir yolcu uçağı kaçırılarak önce Sofya'ya ardından da Münih'e indirildi. Uçağı kaçıran kişinin İngiltere'deki sevgilisinin yanına gitmek isteyen Ramazan Aydın isimli bir Türk vatandaşı olduğu anlaşıldı. Uçaktaki yolcu ve mürettebatı serbest bırakan Aydın, Alman polisi tarafından tutuklandı. | |
| 1997 | Vehbi Koç'un çalınan naaşı, Zincirlikuyu Mezarlığı'nda boş bir mezarda bulundu ve çalanlar yakalandı. Koç'un naaşı, 10 Ocak'ta ikinci kez toprağa verildi. | |
| 1998 | Karşıyaka Müftüsü Nadir Kuru'nun, İzmir'de Dr. Tibet Kızılcan'ın cenaze namazını kıldırırken İsteyen hanımlar namaza gelebilir sözleri üzerine kadınlar, erkeklerle saf tutarak cenaze namazı kıldı. | |
| 2000 | 30 yılı aşkın siyasi geçmişinde ilk kez Necmettin Erbakan'a karşı bayrak açılarak, FP'ye genel başkan adayı çıkarıldı. Kayseri Milletvekili Abdullah Gül, adaylığını ilan etti. | |
| 2003 | İstanbul-Diyarbakır seferini yapan THY'nin RC-100 tipi uçağı, Diyarbakır'a inişi sırasında düştü: 74 kişi öldü, 3 kişi yaralı kurtuldu. | |
| 2003 | Recep Tayyip Erdoğan, Siirt'te yapılan yenileme seçimlerinde milletvekili seçilerek TBMM'ye girdi. | |
| 2004 | Milli Güvenlik Kurulu Genel Sekreterliği Yönetmeliğinin gizliliğini kaldıran yasanın ardından hazırlanan yeni yönetmelik de yürürlüğe girdi. MGK Genel Sekreterliği, yönetmelikte, başbakana bağlı bir kuruluş olarak tanımlandı. | |
| 2005 | Çeçen lider Aslan Maşadov, bir çatışmada Rus güvenlik güçlerince öldürüldü. | |
| 2006 | Papa II. Jean Paul'e yönelik suikast girişimi nedeniyle İtalya'da 24 yıl cezaevinde kaldıktan sonra 14 Haziran 2000'de Türkiye'ye iade edilen, gazeteci-yazar Abdi İpekçi'nin öldürülmesi ve gasp suçundan Kartal H Tipi Cezaevi'nde bulunan hükümlü Mehmet Ali Ağca'nın, Cezaevi Müdürlüğünün cezasını tamamladığı yönündeki yazısı üzerine Kartal Ağır Ceza Mahkemesince tahliyesine karar verildi. | |
| 2010 | Elazığ'da 6 büyüklüğünde deprem oldu. 42 kişi hayatını kaybetti. |
Tarihte Bugün Doğanlar (8 Mart);
| 1714 | Carl Philipp Emmanuel Bach, Alman besteci (ö. 1788) | |
| 1851 | İsmail Gaspıralı, Tatar eğitimci, yayıncı ve politikacı (ö. 1914) | |
| 1879 | Otto Hahn, Alman kimyacı Nobel Kimya Ödülü sahibi (ö. 1968) | |
| 1895 | Juana de Uruguayan Ibarbourou, en ünlü Güney Afrikalı kadın şairlerden. | |
| 1902 | Louise Beavers, karakter rolleriyle ünlü siyah Amerikalı televizyon filmleri oyuncusu. | |
| 1907 | Konstantin Karamanlis, Yunan politikacı (ö. 1998) | |
| 1911 | Hüseyin Hilmi Işık, Türk yazar (ö. 2001) | |
| 1944 | Pepe Romero, İspanyol gitarist | |
| 1945 | Anselm Kiefer, Alman ressam | |
| 1957 | Cynthia Rothrock, ABD'li sinema oyuncusu | |
| 1973 | Anneke van Giersbergen, Hollandalı şarkıcı | |
| 1977 | Johann Vogel, İsviçreli futbolcu | |
| 1979 | Bülent Polat, Oyuncu | |
| 1983 | Güray Zünbül Türk yelkenci. |
Tarihte Bugün Ölenler (8 Mart);
| 1403 | Yıldırım Bayezid, Osmanlı padişahı (d. 1360) | |
| 1869 | Hector Berlioz, Fransız besteci (d. 1803) | |
| 1874 | Millard Fillmore, ABD'nin 13. başkanı (d. 1800) | |
| 1889 | John Ericsson, İsveçli kaşif (d. 1803) | |
| 1917 | Ferdinand von Zeppelin, Alman hava taşıtları üreticisi (d. 1838) | |
| 1923 | Johannes Diderik van der Waals, Hollandalı fizikçi Nobel Ödülü sahibi (d. 1837) | |
| 1925 | Mehmet Seyit Bey Türk siyaset adamı ve yazar (d. 1873) | |
| 1930 | William Howard Taft, ABD'nin 27. başkanı (d. 1857) | |
| 1941 | Sherwood Anderson, ABD'li yazar (d. 1876) | |
| 1942 | José Raúl Capablanca, Kübalı Dünya satranç şampiyonu (d. 1888) | |
| 1944 | Hüseyin Rahmi Gürpınar, Türk edebiyatçı (d. 1864) | |
| 1948 | Hulusi Behçet, Türk doktor (d. 1889) | |
| 1956 | Drastamat Kanayan, Rus asker (d. 1883) | |
| 1959 | Bekir Sıtkı Kunt, Cumhuriyet dönemi hikâyecilerinden. | |
| 1961 | Thomas Beecham, İngiliz orkestra yönetmeni (d. 1879) | |
| 1971 | Harold Lloyd, ABD'li aktör (d. 1893) | |
| 1972 | Yüksel Menderes, Türk siyasetçi (d. 1930) | |
| 1975 | George Stevens, ABD'li sinema yönetmeni (d. 1904) | |
| 1977 | Fikret Ürgüp, hikâyeci | |
| 1980 | Nusret Hızır, Türk felsefeci (d. 1899) | |
| 1993 | Billy Eckstine, ABD'li müzisyen (d. 1914) | |
| 1999 | Joe DiMaggio, ABD'li beyzbol oyuncusu (d. 1914) | |
| 2004 | Ebu Abbas, Filistin Kurtuluş Cephesi lideri (d. 1948) | |
| 2005 | Aslan Maşadov, Çeçen lider (d. 1951) | |
| 2005 | Prof. Dr. Erol Mutlu, Ankara Üniversitesi İletişim Fakültesinin eski dekanlarından. | |
| 2008 | Prof. Dr. Sadun Aren, eski milletvekili ve Ankara Üniversitesi SBF eski öğretim üyesi. |
CD, “Televizyonun mucidi aynı zamanda ilk video kaydedicinin de mucididir: 1826′da John Logie Baird gramafonla aynı ilkeyi kullanarak 25 cm. çapındaki balmumu bir diskin üzerine görüntü kaydedebilen bir aygıtın patentini aldı… Philips Electronics firması Philips Lazervision ile diskin üzerine görüntü kaydetme fikrini 46 yıl sonra yeniden icat etti; 1972′de tanıtımını yaptıkları bu aygıt ABD’de 1980′de, Avrupa’da 1982′de piyasaya sürüldü. Ayrıca Philips ile Sony firmalarının ortak olarak CD’yi piyasaya sürdükleri tarihtir. (1982)Lazer okuyuculu videodisk ve CD, James T. Russell’ın icadı olan optik diskten türemiştir. Russell, vinil plakların pikap iğnesi yüzünden aşınıp yıpranmasından bıkmış ve 1965′te bilgiyi lazerle okunacak şekilde bir disk üzerine kaydetme fikrinin patentini almıştı. Philips firması, Russell’ın fikrini video görüntülerini kaydedecek şekilde genişletti ve 1969′da Klaas Compaan ve Piet Kramer, video uzunçalarını geliştirdi: 30 cm’lik video diskin ilk tanıtımı 1972′de yapıldı ve 1980′de Lazervision adıyla piyasaya sürüldü. Bu arada, 1975′te Philips’in ses üzerine sürdürülen AR-GE çalışmalarını yürüten mühendislerden Lou Ottens, sesi küçük bir optik disk üzerine kaydetmek için çalışmalar yapıyordu: Sony ile ortak geliştirme çalışmasından sonra, 1982′de yaygın olarak kullanılan 4,8 inçlik (12 cm) kompakt diskler piyasaya çıktı; bu buluş daha sonra da CD-ROM olarak bilgisayarlara uyarlandı.
Baird’in diski ile Philips’in Lazervision’ı zamanlarının ötesindeydi. Doğru düşünülmüş icatlardı ama kullanılmaları pek mümkün değildi. Bununla birlikte, disklerdeki ve lazer teknolojilerindeki ilerlemeler 1990′larda Philips, Sony, Matsushita ve Toshiba’nın “sayısal çok yönlü disk” (DVD) i geliştirmesine öncülük etti. CD ile aynı boyuttaki DVD daha fazla bilgiyi depolayabiliyordu. Bir filmi kaliteli olarak görüntüleyebilecek kadar bilgiyi depolayabilmesi sayesinde görüntü kaydında video kasetlerin yerini aldı.
Biliyor Muydunuz?
Ilk CD prototipinin boyutu, kayit süresini 74 dakikaya çikarmak üzere 4,6 inçten (11,5 cm) 4,8 inçe (12 cm) çikarilmisti; çünkü Sony’nin yönetim kurulu baskani Akio Morita’ya göre bir CD, Beethoven’in Dokuzuncu Senfonisi’nin sigacagi boyutta olmaliydi. Morita, Berlin Filarmoni Orkestirasi’nin sefi Herbert von Karajan’in dostuydu; Karajan’in yönetiminde seslendirilen bu senfoninin en iyi performans oldugu genel kabul görür. Karajan’a göre CD’lerle karsilastirildiginda “diger hersey havacica” gibi kalmisti.
Arabalardaki ve portatif CD çalarlardaki sarsıntı önleme sistemi, diskçalar sarsıldığında lazer okuyucunun müziği atlamasını fiziksel olarak önlemez. Bunun yerine, çalan müzik ile lazerin okuması arasında bir gecikme olur, yani makine sarsıldığında en son nereyi okuduğunu hatırlayarak oradan okumaya devam eder. Philips, CD aygıttan çıkarıldığında bile belirli bir süre müziği çalmayı sürdüren bid diskçalarla bu özelliğin tanıtımını yaptı.
Bir milyon satış rakamına ulaşan ilk CD, Dire Straits’in Brother’s in Arms adlı albümüdür. (1986)
CD 25 yaşında
Başta hayli pahalı olan CD’lerin okuyucuları bugünün parasıyla 2 bin 800 YTL’ydi.
Philips’in 17 Ağustos 1982′de ürettiği ilk CD, müzik endüstrisinde kimsenin tahmin etmediği bir devrim yarattı. Plağı, kasedi silip bilgi işleme de sızan ‘teker’den 25 yılda 200 milyar satıldı
Müzik endüstrisinde devrim yaratan ve daha sonra diğer alanlarda da kullanılmaya başlanan CD (compact disc) 25 yaşında. Merkezi Hollanda’da bulunan Philips’in Almanya’nın Hannover kentindeki fabrikasında 17 Ağustos 1982′de ürettiği ilk CD’nin geliştirilmesine katkıda bulunan mühendislerden Piet Kramer, “70′lerin sonu ve 80′lerin başında, bir gün eğlence ve bilgi işlem teknolojisinin, film ve program depolamak için dijital diskleri tercih edeceğini hiçbirimiz düşünmemiştik” diye anlatıyor.
CD, 90′lardan itibaren müzik endüstrisinde plak ve kasedin yerini aldı, bilgi işlem alanına girdi. CD-ROM ve DVD üretildi. 25 yılda yaklaşık 200 milyar CD satıldı.
CD olarak piyasaya çıkan ilk albüm, İsveçli grup ABBA’nın ‘The Visitors’ı oldu. 1985′te İngiliz rock grubu Dire Straits’in, dijital kaydedilen ilk albüm olan ‘Brothers In Arms’ı, 1 milyondan fazla sattı ve CD’nin müziğin geleceğindeki yeri de sağlamlaşmış oldu.
Önce klasik müzikçiler
Ilk günlerde Philips fabrikalarinda saatte 200 CD üretiliyordu ve bunlarin çok büyük kismi klasik müzik CD’siydi. Philips’e göre ses kalitesi çok üst seviyede olan CD’lere klasik müzik dinleyicileri, baslarda pop ve rock sevenlere oranla çok daha fazla ilgi gösterdi.
Ilk zamanlar plaga göre çok daha pahali olan CD’lerin okuyucularinin da fiyati hayli yüksekti. Ilk CD çalarlar bugünün parasiyla 1500 avroydu (2 bin 800 YTL).
Polygram şirketinin CD geliştirme ekibinde yer alan Frank van den Berg de, CD’lerdeki ses kalitesinin, plakların ses kalitesiyle kıyaslanamayacağını tekrar hatırlatıyor. Van den Berg, “Polygram için yapılan ilk kayıtlardan biri Şilili piyanist Claudio Arrau’nunkiydi. CD’de Arrau’nun çalarken nefes nefese kaldığı ve arada homurdandığı ortaya çıktı. Plaklarda bu sesleri duymazsınız. CD’lerdeyse ses çok temiz” diyor.
OsmanlıSultanlarının dördüncüsü Bayezid Han 1360 yılında doğdu. Annesi GülçiçekHanım’dır. Çocukluğundan itibaren iyi bir eğitim alan Bayezid Han, şehzadelikdönemini Kütahya’da geçirmiştir. Babası ile birlikte Kosova savaşına katılmış,onun şehit düşmesi ile idareyi eline almıştır.
Sultan Bayezid, hükümdarlığının ilk yıllarını (1389–1392) Aydınoğulları, Saruhanoğulları, Germiyanoğulları, Menteşeoğulları ve Hamidoğulları beyliklerinikontrol altına almak için mücadele ederek ve buraların yönetimine kendisarayında yetişmiş kullarını atayarak geçirdi. Ardından kendisi Anadolu ileilgilenirken ihmal edilmiş bulunan Balkanlara yöneldi. Kendi aralarında mücadelehalinde olan Balkanlardaki yerel devletleri tekrar kontrol altına almak güçolmadı. Bu dönemde girişilen mücadele 1396’da Niğbolu’da Avrupa’nın en güçlüşövalyelerinden müteşekkil Haçlı Ordusunun yenilmesi ile son bulmuştur. NiğboluZaferi Osmanlıların Balkanlardaki hâkimiyetini pekiştirmekle kalmamış aynızamanda, Sultan Bayezid’in İslam topraklarındaki itibarını da artırmıştır. Buzaferden sonra Müslüman coğrafyada ‘Sultan’ olarak anılmaya başlanmıştır. Butarihten sonra İran, Irak gibi karışıklık içinde bulunan coğrafyalardan Anadolutopraklarına, Sultan Bayezid’in idaresine girmek üzere önemli ölçüde göçlerbaşlamıştır.
1399’da Anadolu’ya dönen Bayezid, Karaman ve Kadı Burhaneddin topraklarını ilhak ederek Toroslar’dan Tuna’ya kadar uzanan merkezi bir imparatorluk kurmuştur.
Bu arada Orta Asya ve İran’a uzanan güçlü bir imparatorluk kurmuş bulunan Timur(1335-1405); Anadolu topraklarına girmeden önce Çağatay, Harzemşah ve İlhanlı gibi hanedanların son varislerini de ortadan kaldırmış bulunmaktaydı. Bu nedenle kendisi bu hanedanların doğal varisi olarak görmekteydi. 1400 yılına gelindiğinde ise Anadolu topraklarına yönelerek Kadı Burhaneddin Devleti’nin başkenti olan Sivas’ı ele geçirdi. Bunu gören Türkmen Beyleri derhal Timur’un tarafına geçerek onun yanında yer aldılar.
Sultan Bayezid ve Timur’un karşılaşması kaçınılmazdı. Türk dünyasının lideri olma iddiasındaki bu iki büyük hükümdar her ne kadar birbirlerinden farklı hedeflere sahip olsalar da birbirleri ile mücadele etmeye mecbur kalmışlardı.
İşte bu halde iken iki tarafın ordusu 27 Ağustos 1402’de Ankara yakınlarında Çubuk Ovası’nda karşılaştılar. Coğrafya itibarıyla daha avantajlı bir konumda savaşa giren Timur’un ordusu daha kalabalıktı. Savaşın başında üstünlük sağlamasına rağmen, bazı Türkmen yedek kuvvetlerinin ve Sırp vasal kuvvetlerinin Timur’un tarafına geçmesi sonucunda Bayezid savaşı kaybetti. Osmanlı Ordusu yenildi ve Bayezid esir düştü. İki oğlu, Şehzade Musa ve Mustafa ile birlikte Akşehir’e sürgüne gönderilen Sultan 9 Mart 1403 tarihinde vefat etmiştir.
Sultan Bayezid tahta geçerken; Türkmen beylerinin desteklediği şehzade Yakup’a karşı devşirme unsurların desteğini alarak tahta çıkmıştır. Onun idaresi zamanında devşirme sistemi tekrar canlandırılmış ve Hıristiyan gençleri sadece bir asker olarak değil aynı zamanda bir Osmanlı ve idareci olarak da yetiştirilmeye başlanmıştır. Bunun yanında Sırbistan Kralı’nın kızı ile evlenmesi, Avrupalı prensliklerle nispeten iyi ilişkiler kurması, onun devşirme unsurların etkisinde kalmakla itham edilmesine sebep olmuştur.
Sultan Bayezid’in en büyük emeli şüphesiz İstanbul’u fethetmekti. Bunun için Boğaza Anadolu Hisarını yaptırmıştır. Üç defa İstanbul’u kuşatmasına rağmen hem Batıdan hem Doğudan gelen tehditler, diğer taraftan İstanbul kalelerini aşacak teknik yetersizlikler ve yabancı danışmanlarının etkisi, onu bu emeline kavuşmaktan mahrum bırakmıştır.
Merkezi hazinenin genişletilmesi, teşkilatlanma alanlarında önemli bürokratik yenilikler bu devire ait gelişmelerdir. Tahrir sistemine ait en eski kayıtlar bu döneme aittir. Ulemanın tasarrufundaki pek çok vakıf malı bu dönemde devlet erkine devredilmiş, idarede kul sistemi geniş ölçüde uygulanmaya başlamıştır. Hatta eski kayıtlarda, Bayezid’in, görevlerini suistimal eden kadıları çok şiddetli bir biçimde cezalandırdığına dair kayıtlar da bulunmaktadır.
Diğer taraftan Sultan Bayezid, oldukça iyi bir idareci ve askerdir. Batıda ve Doğuda etrafını kuşatan düşmanlarına karşı aldığı kararlarda ve manevralarda son derece hızlı hareket etmesinden dolayı kendisine ‘Yıldırım’ lakabı verilmiştir.
Kaynakça
İnalcık, Halil. (2008), Osmanlı İmparatorluğu Klasik Çağ (1300–1600. S: 21-22. YKY , İstanbul.
İnalcık, Halil. (2000), Osmanlı’da Devlet, Hukuk, Adalet, S:31. Eren, İstanbul.
Shaw, Standford. (1982), Osmanlı İmparatorluğu ve Modern Türkiye, s: 54–62. e yay. İstanbul