08.05.2020 Tarihte Bugün- 8 Mayıs;

[Ahmet Alparslan]

08.05.2020 Tarihte Bugün- 8 Mayıs;

1861		Amerikan İç Savaşı: Virginia eyaletinin Richmond kenti, Amerika Konfedere Devletleri'nin (Güneylilerin) başkenti olarak ilan edildi.
1886		Atlantalı kimyacı ve eczacı olan John S. Pemberton dünyanın en ünlü içeceği haline gelecek Coca-Cola'yı Georgia'da icat eder.
1898		İnsan Hakları Kurumu'nun oluşması.
1902		Martinik'te Pelée Yanardağı patladı: 30 bin kişi öldü.
1914		Paramount Pictures film yapım ve dağıtım şirketi ABD'de kuruldu.
1945		Alman General Wilhelm Keitel, Sovyet General Jukov'a teslim oldu. Almanya savaşı kaybetti. Avrupa'da savaşın bittiği bu güne Zafer Günü adı verildi.
1947		Ulvi Cemal Erkin, Prag'da Çek Filarmoni Orkestrası'nı yönetti.
1949		Almanya Federal Cumhuriyeti'nin ilanı.
1952		Türkiye Ortadoğu Amme İdaresi Enstitüsü kuruldu.
1954		Asya Futbol Federasyonu'nun oluşması.
1961		Uluslararası Af Örgütü kuruldu.
1972		Bülent Ecevit listesinin olağanüstü kongrede kazanması üzerine, İsmet İnönü, 33 yıl 4 ay 11 gün sonra CHP genel başkanlığından istifa etti.
1978		Reinhold Messner ve Peter Habeler adlı iki dağcı ilk defa olarak Everest Dağı'na oksijen tüpleri olmaksızın tırmandılar.
1980		Çiçek hastalığı'nın artık yeryüzünden kökünün kazınmış olduğu Dünya Sağlık Örgütü tarafından ilan edildi.
1984		Sovyetler Birliği, Los Angeles Olimpiyat Oyunları'nı boykot edeceğini açıkladı.
1984		Türk parlamenterlerin yetki belgeleri, Strazburg'daki Avrupa Konseyi Parlamenterler Asamblesi'nde onaylandı. 12 Eylül 1980'den beri Konsey Meclisi'nde temsil edilmeyen Türkiye ile Avrupa Konseyi ilişkileri yumuşama yoluna girdi.
1993		Gökova Termik Santrali'ne karşı yaklaşık 3.000 kişi eylem yaptı.
2009		TRT Türk kanalı yeniden açılış yaptı.
2010		Bucaspor tarihinde ilk defa Süper Lig'e yükseldi.

Tarihte Bugün Doğanlar (8 Mayıs);

1668		Alain Rene Lesage, Fransız yazar
1698		Henry Baker, İngiliz doğa bilimci
1753		Miguel Hidalgo, Meksikalı nasyonalist
1828		Jean Henry Dunant, İsviçreli yazar ve iş adamı
1829		Louis daha Gottschalk, ABD'li piyanist
1884		Harry S. Truman, 33.ABD Başkanı
1895		Edmund Wilson, ABD'li eleştirmen ve deneme yazarı
1906		Roberto Rossellini, İtalyan yönetmen (ö. 1977)
1910		Mary Lou Williams, Caz piyanisti ve bestekâr.
1914		Romain Gary, Fransız yazar, film direktörü, savaş pilotu ve büyükelçi.
1920		Sloan Wilson,ABD'li yazar
1926		David Attenborough, İngiliz yönetmen
1937		Thomas Pynchon, Romancı
1940		Peter Benchley, İngiliz yazar
1946		Candice Bergen, ABD'li oyuncu
1950		Pierre de Meuron, İsviçreli mimar
1957		Marie Myriam, Fransız şarkıcı
1964		Päivi Alafrantti, Finlandiyalı atlet
1966		Metin Tekin, Türk futbolcu, Beşiktaş JK efsanevi futbolcusu.
1966		Cláudio Taffarel, Brezilyalı futbolcu
1972		Darren Hayes, Avustralyalı şarkıcı, şarkı sözü yazarı ve besteci.
1975		Enrique Iglesias, İspanyol Şarkıcı,Aktör
1978		Lucio, Brezilyalı futbolcu
1981		Erdem Yener, Türk Rock sanatçısı
1990		Anastasia Zueva, Rus yüzücü

Tarihte Bugün Ölenler (8 Mayıs)

1794		Antoine Lavoisier, Fransız kimyager (giyotinle idam) (d. 1743)
1880		Gustave Flaubert, Fransız yazar (d.1821)
1884		Midhat Paşa Taif'te boğularak öldürüldü.(d.1822)
1903		Paul Gaugin, Fransız ressam (d. 1848)
1952		William Fox, Avusturya asıllı ABD'li film yapımcısı (d. 1879)
1975		Avery Brundage, ABD'li atlet (d. 1887)
1983		John Fante, ABD'li yazar (d. 1909)
1987		Elif Naci, Ressam ve müzeci (d. 1898)
1994		George Peppard, ABD'li aktör (d. 1928)
1999		Dirk Bogarde, İngiliz aktör (d. 1921)

COCA COLA NEDEN ALMIYORSUNUZ?

Eczacı Dr. S.Pemberton, üç ayaklı pirinç bir çaydanlıkta lezzetli ve serinletici bir şurup yapmıştı. Günümüzde adına Coca-Cola dediğimiz bu şurubu Pemberton önce kendi ailesiyle paylaştıktan sonra Jacob's eczanesinin bahçesinde bardağı 5 cent'ten satışa sunmaya başladı. Bu içeceği önce Atlanta'dan sonra Avrupa kiliselerindeki papazlar bile içmeye başladı. Ancak bir süre sonra Aziz Lamprer tarafından aşırı keyif verdiği gerekçesiyle yasaklanınca şuruba izin verilmesi için Roma, Viyana ve birçok Avrupa kilisesine izin dilekçesi yazan Pemberton'a tek cevap Silivri'deki Aziz Dimitrios Kilise'sinden geldi. İcad ettiği içeceğin Avrupa'da satılamayacağını anlayan Pemberton hem onay almak; hem de bu şurup üzerinde bir takım çalışmalar yapmak için İstanbul'a geldi.



İÇECEK LABORATUARI KURDU

Ağustos 1887'de İstanbul'a gelen Pemberton bu kilisenin papazı Stefanos'a bu içeceğin mahiyetini anlattıktan sonra kendisinden bu içeceğin keyif vermediğini ispatlamak üzere bir araştırma laboratuvarı kurmak için izin istemişti… Gereken izni alan ünlü eczacı, Dimitrios kilisesinin mahzenlerinde NASA tarihince ilk içecek laboratuvarı kabul edilen Şapayo Şurup Enstitüsü'nü kurdu… Burada günümüzün Coca-Cola'sı üzerinde birçok deney yapan Pemberton bu içeceği bugünkü tadına eriştirmeyi başardı ve kiliseden üretim iznini de aldı. İşin ilginç tarafı Dimitrios Kilisesi ilginç bir sözle bu izni vermişti… “Bu içtiğiniz İsa'nın kanı değildir” İlk Coca-Cola şişelerinde ve Coca-Cola'nın ilk tanıtımlarında bu söze oldukça geniş bir yer ayrılıyor. Bu tarihten sonra doğu kültürüne ait tüm içecekleri bu laboratuvarda bir tahlil sürecinden geçiren Pemberton “Hıristiyanlar ne içmeli” isimli bir kitap bile yazmıştı. Sultan 2. Abdülhamit'in basımına izin verdiği bu kitap Atatürk ve İsmet İnönü tarafından en favori kitap kabul edilecekti. John S. Pemberton bu iksiri bulup çalışmalarını bitirdikten sonra sıra şuruba isim bulmaya geldi.

Papaz Stefanos ve arkadaşlarının isim önerilerini beğenmeyen Pemberton 1888'de arkadaşı, muhasebecisi ve aynı zamanda reklamcı olan Frank Robinson sayesinde şurubun ismini de buldu.“Coca- Cola…” 1888 yılında Pemberton'un ölmesiyle bu labarotuar 1894 yılına kadar kapalı kaldı. Ta ki ilaç toptancısı Asa C. Candler bu kilisenin izniyle Coca- Cola'nın formülünü Avrupa'nın dev şirketlerine pazarlayana kadar. Avrupa pazarlarına bu formülü tanıttıktan sonra tekrar İstanbul'a dönen Candler ilk iş olarak Abdülhamit'le görüşerek Coca-Cola'nın geliştirilmesi için Dimitrios kilisesindeki araştırma laboratuvarının dışarı taşınmasını istedi. Abdülhamit bu öneriyi geri çevirmiş ancak araştırmaların kilisede devamı için “Yeknesak” isimli ilk özel teşvik fonunu oluşturmuştu…



KOKUSUZ RAKI

Çalışmalarına 1899 yılına kadar Yeknesak fonundan aldığı destekle devam eden Candler Türk içecekleri üzerine birçok çalışma yapmış. İlk çalışma yaptığı içecek ise yazları hararetimizi dindiren Şerbet olmuş. Şerbetteki aşırı şekerin etkisi kırmak için birçok kimya deneyi yapmış ve sonunda günümüzde şeker hastalarının kullandığı “diyabetik şeker” hapını ilk kez elde etmiş… Bu diyabetik şekerin ünlü Osmanlı şerbetlerinde kullanılmasının yanında1898 yılında bu hapı ilk kez İngiliz ilaç üreticisi Michael Lehmann üretime geçirmiş. Aynı yıl Yahudi, Rum ve Ermenilerin çok sık içtikleri ve adına “ Zurki” dedikleri rakı üzerinde birçok deney yapan Candler rakıdaki asit oranı ve tadı üzerinde birçok çalışma yapmış… Günümüzde tiryakilerin içtiği “Anasonlu Rakı” bu araştırmacı tarafından bulunmuş. Yine Candler Coca-Cola türü asit bazı yüksek içeceklerin fazla tüketilmesi durumunda bilhassa mide ve karaciğer sağlığı bakımından oldukça risk taşıdığını 1899'da yazdığı “ Jurnal of Illnesses” isimli kitabında da detaylıca anlatmış. Dimitrios kilisesindeki laboratuvarında değişik Coca-Cola türleri de üretmeyi hedefleyen bu araştırmacı 1899 yılında Coca-Cola nın formülünde bir değişiklik yapmış…. Coca-cola'nın formülünde bulunan su yerine değişik içecek türleri kullanan Candler bir deneyinde Coca-Cola'nın formülünde bulunan su yerine zemzem kullanmayı tercih etmiş ve Sultanahmet meydanında bu ürünü 5 mecidiye'den satışa sunmuş. İlk zamanlarda rağbet görmeyen bu içecek Yahudi, Rum ve Ermeniler tarafından tüketilmiş. Herkesin bu içeceğin tadına bakmasını isteyen Cardler , tereddütleri gidermek için ilk kez Coca-Cola'nın formülünü de İstanbul halkıyla paylaşmış. Formülün açıklanmasıyla İstanbul'da satışlar patlamış… Bunun üzerine Candler'in zemzemle yaptığı bu Coca-Cola üretimine 1914 yılına kadar devam edilmiş. Ancak o dönemde bu içeceğin ismini içine sindiremeyen İstanbul halkı değiştirilmesi için Asa C.Candler başvurmuş… Candler en yakın arkadaşı Hulusi Efendi'ye isim önerisinde bulunmasını istemiş. Hulusi Efendi ise itici gelen bu adı “Ala-i Ferah” olarak değiştirmiş... 1900 yılında Sultanahmet şerbetçilerinde oldukça popüler bir içecek haline gelen bu meşrubat 1901'de de Yıldız Sarayı'nın İftar menüsüne de dahil olmuş… Candler'in 1914 de ölümüyle birlikte Zemzemli Coca-Cola'nın üretimi durmuş.

ŞİMDİ ADI YOK

Üreticisinin ölümüyle birlikte sadece Avrupalı şirketlerin elinde kalan Coca-Cola'nın Dimitrios kilisesindeki üretimi Candler'in kalfası Lazizdas tarafından devam ettirilmiş... Lazizdas'ın 1914'de ölümü ve I. Dünya Savaşının çıkmasıyla birlikte bu ilk içecek labarotuarı kilisenin papazları tarafından kapatılmış. 1929 yılında Atatürk tarafından varlığı araştırılmış. Ancak bir daha kullanıma açılmayan ve yok olan bu labarotuar günümüzde kilisenin de harabe haline gelmesiyle tümüyle unutulmuş. 2007 yılında bu kilisenin ziyaretine gelen Avrupa gözlemcisi William Burns tarafından araştırılan bu labarotuarla ilgili hala bilinmeyen bir çok detay var.