11.06.2020 Tarihte Bugün- 11 Haziran;

[Akif Er]

11.06.2020 Tarihte Bugün- 11 Haziran;

MÖ 1184		Truva savaşı: Truva'nın yağmalanıp yakılması.
1509		İngiltere kralı VIII. Henry ile Aragon'lu Catherine evlendi.
1868		Kızılay, Mecruhin ve Marda-yı Askeriyye İmdat ve Muavenet Cemiyeti adı altında kuruldu.
1898		Çin'de liberaller imparatorun davetiyle iş başına geldi ve 100 günlük dönemi başlattılar.
1901		Yeni Zelanda Cook Adaları'nı topraklarına kattı.
1913		31 Mart isyanını bastıran Harekat Ordusu'nun komutanı, Sadrazam ve Harbiye Nazırı Mahmut Şevket Paşa düzenlenen bir suikast ile öldürüldü.
1919		Mustafa Kemal, kendisini İstanbul'a geri çağıran Vahdettin'e geri dönmeyeceğini bildirdi. Damat Ferid Paşa, Paris Barış Konferansına katılmak üzere, İstanbul'dan Paris'e gitti.
1926		Ziya Hurşit ve arkadaşları İzmir suikastini hazırlamak üzere İstanbul'dan İzmir'e geldiler
1929		Türkiye-Romanya Ticaret ve Seyrüsefer Antlaşması imzalandı.
1930		Türkiye Cumhuriyeti Merkez Bankası'nın kurulmasına ilişkin kanun Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde kabul edildi.
1933		Cumhuriyetin ilanının 10'uncu yıldönümünü kutlama kanunu çıkarıldı.
1933		İller Bankası kuruldu.
1937		Atatürk, Trabzon'da yaptığı açıklamada bütün çiftliklerini ve mallarını millete bağışladığını bildirdi.
1940		II. Dünya Savaşı: İngiliz kuvvetleri İtalya'daki Ceneviz ve Torino kentlerini bombaladı. İtalyan Hava Kuvvetleri Malta adasına ilk saldırılarını gerçekleştirdi. Norveç iki ay süren direnişin ardından Nazi ordularına teslim oldu.
1954		Zonguldak'ta meydana gelen grizu patlamasında 6 işçi öldü, 16 işçi yaralandı.
1960		27 Mayıs öncesi bozulan ekonomik durumu düzeltmek için, hazineye yardım kampanyası düzenlendi.
1963		Ankara Sıkıyönetim Komutanlığı Zafer gazetesini kapattı. İstanbul Üniversitesi askeri kordon altına alındı.
1967		İsrail ve Arap komşuları arasında altı gün süren savaş, BM'nin araya girmesiyle sona erdirildi.
1970		Güreşçi Ahmet Ayık, Dünya Şampiyonu oldu.
1970		Türkiye Büyük Millet Meclisi'nde Sendikalar Kanunu'nda değişiklik yapılması Türkiye İşçi Partisi'nin 4 milletvekili dışında 230 oyla kabul edildi. Yasada yapılan değişiklikler kısa adı DİSK olan Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu'nun faaliyetlerini kısıtlamayı amaçlıyordu. Devrimci İşçi Sendikaları Konfederasyonu 15 Haziran'da eylem kararı aldı.
1973		Mardin'in Kızıltepe ilçesinde aşiretler arasında çatışma çıktı. Aralarında Adalet Partisi ilçe başkanının da bulunduğu 12 kişi öldürüldü.
1973		Güney Afrika'da Siyah rektör atanmasını isteyen 1500 öğrenci üniversiteden uzaklaştırıldı.
1978		3 bin hükümlünün yaralanacağı yeni infaz yasasının yürürlüğe girmesiyle tahliyeler başladı.
1979		Cumhuriyet tarihinin 5. devalüasyonu yapıldı; Türk lirasının 1 dolar karşılığı değeri 47 lira 10 kuruş oldu
1981		Bülent Ersoy'un sahneye çıkması yasaklandı.
1982		E.T. filmi ABD'de gösterime girdi.Melissa Mathison'ın öyküsünü Steven Spielberg sinemaya uyarlamış ve film 4 Oscar kazanmıştır.Ayrıca filmdeki kahraman kısa bir süreliğine ikon olmuştur.
1982		Türkiye güzeli Nazlı Deniz Kuruoğlu, Avrupa Güzeli seçildi.
1987		Uluslararası Çalışma Örgütü (ILO) Türkiye'yi yeniden "İşçi haklarını çiğneyen ülkeler" listesine aldı. Gerekçe; iş yasalarıyla anayasa maddelerinin Türkiye'nin imzaladığı uluslararası sözleşmelere aykırı olmasıydı.
1997		Adalet Bakanı Şevket Kazan, Genelkurmay'ın brifingine katılan Ankara Adliyesi ve DGM'de görevli hakim ve savcılar hakkında soruşturma açtırdı.
1997		Genelkurmay Başkanlığı bünyesinde irticaya karşı Batı Çalışma Grubu oluşturulduğu bildirildi.
1998		Hükümetin verdiği yüzde 20 zamma tepki gösteren memurlar, iş bırakma eylemi yaptılar.
1999		Bakanlar Kurulu 13 Mayıs 1999 tarihinde Fazilet Partisi'nden milletvekili seçilen Merve Kavakçı'yı vatandaşlıktan çıkarma kararı aldı. Merve Kavakçı kararın iptali ve yürütmenin durdurulması istemiyle Danıştay'da dava açtı.
2001		5 Aralık 1791 yılında 35 yaşındayken ölen dahi besteci Mozart'ın ölüm nedeni olarak Trişinoz hastalığı gösterildi.
2001		İlaria Alpi Uluslararası Özel Ödülü’nün 7.si Türkiye'den Nadire Mater ile İspanya’dan Carmen Gurruchaga’ya verildi.
2004		Elvan Abeylegesse, Golden League yarışmasında Norveç'in Bergen kentinde koştuğu 5000 metre yarışındaki 14:24.68'lik derecesiyle 7 yıldır kırılamayan 5000 metre Dünya rekorunu kırdı ve Dünya rekoru kıran ilk Türk atlet oldu.
2010		2010 FIFA Dünya Kupası, Güney Afrika - Meksika maçı ile başladı.

Tarihte Bugün Doğanlar (11 Haziran);

1572		Ben Jonson, İngiliz yazar (ö. 1637)
1767		John Quincy Adams, ABD`nin 6. başkanı
1815		Julia Margaret Cameron, İngiliz fotoğrafçı (ö. 1879)
1876		Alfred Louis Kroeber, ABD'li antropolog (ö. 1970)
1880		Jeannette Rankin, ABD'li feminist siyasetçi (ö. 1973)
1910		Jacques-Yves Cousteau, Fransız kaşif, bilim adamı, film yapımcısı (ö. 1997)
1923		Özdemir Asaf, Türk şair (ö. 1981)
1929		Ayhan Şahenk, Türk iş adamı
1942		Selahattin Enis Atabeyoğlu, roman ve hikâye yazarı
1959		Hugh Laurie, İngiliz aktör
1960		Mehmet Öz, Türk Kalp Damar Cerrahı
1966		Greg Grunberg, ABD'li aktör
1983		Ekaterina Iourieva, Rus atlet

Tarihte Bugün Ölenler (11 Haziran);

1727		I. George, İngiltere kralı ve Hannover elektörü (d. 1660)
1852		Karl Briullov, Rus ressam (d. 1799)
1903		Nikolai Vasilieviç Bugaev, Rus matematikçi (d. 1837)
1936		Robert E. Howard, ABD'li yazar (d. 1906)
1979		John Wayne, ABD'li aktör (d. 1907)
1984		Enrico Berlinguer, İtalyan Komünist Partisi genel sekreteri
1998		Leo Buscaglia, ABD'li eğitimci, yazar (d. 1924)
2007		Mala Powers, ABD'li aktris (d. 1931)

Atatürk'ün 11 Haziran 1937'de Hazine'ye devrettiği mallar. Atatürk, Hazine'ye bağışladığı malları 6 kalemde topluyor. İlk kalem, arazidir. Buna göre toplam 154 bin 729 dönüm araziye sahip olduğunu öğreniyoruz. Ayrıntılar şöyle:

A) 582 dönüm meyve bahçeleri,

B) 700 dönüm fidanlık (650 bin adet fidan),

C) 400 dönüm Amerikan asma fidanlığı (560 bin adet kök bağ çubuğu),

D) 220 dönüm bağ (88 bin adet bağ kütüğü),

E) 375 dönüm sebze bahçesi (Fethi Naci'de 370 çıkmış),

F) 220 dönüm zeytinlik (6.600 ağaçlık),

G) 1.654 ağacın bulunduğu 17 dönüm portakallık (F. Naci 27 dönüm demiş),

H) 15 dönem kuşkonmazlık, 100 dönüm park ve bahçe ile 2.650 dönüm çayır ve yoncalık,

İ) 1.450 dönüm orman, 148 bin dönüm tarıma elverişli arazi ve meralar.

Sonra bina ve tesisler geliyor. Buna göre 51 adet binanın sahibi olduğunu yazıyor Atatürk.

A) 45 adet yönetim binası ve ikametgâhı,

B) 7 adet 15 bin baş koyun kapasiteli ağıl,

C) Aydos ve Toros yaylalarında kurulan 6 adet mandıra, 8 adet at ve sığır ahırı,

D) 7 adet ambar, 4 adet samanlık ve otluk, 6 adet hangar ve sundurma,

E) 4 adet lokanta, gazino ve eğlence yerleri, lunapark, 2 adet fırın, 2 adet sera.

3. kısımda fabrika ve imalathanelerini sıralıyor. Belgeden Atatürk'ün birer adet bira, malt, buz, soda ve gazoz, deri, tarım aletleri ve demir fabrikası ile biri Ankara'da, diğeri Yalova'da olmak üzere 2 adet modern süt fabrikası bulunduğunu öğreniyoruz. Ayrıca yine Ankara ve Yalova'da birer geniş yoğurt imalathanesi, yılda 80 ton şarap üretme kapasitesine sahip bir şarap imalathanesi, elektrikli bir değirmeni, İstanbul'daki bir çeltik fabrikasında yüzde 40 hissesi, her biri 15'er ton kaşar, 1.000 teneke beyaz peynir, 600 teneke tuzlu yağ yapmaya elverişli 2 imalathanesi faal haldeymiş.

"Umumi tesisat" başlığı altında şu bilgilere yer verilmiş:

A) Ankara ve Yalova'da iki tavuk çiftliği,

B) Yalova'daki çiftliğinde iki özel iskele ve liman tesisatı,

C) 3'ü Ankara'da, 2'si İstanbul'da olmak üzere 5 adet satış mağazası,

D) Orman Çiftliği'nde kanalizasyon, sulama, telefon ve elektrik tesisatı, küçük beton köprüler, özel yollar, içme ve su dağıtım şebekesi; Yalova ve Tekir çiftliklerinde de benzer tesisat.

E) Orman Çiftliği'nde çiftlik müzesi ile ufak çaplı bir hayvanat bahçesi tesisatı.

Listenin en ilginç kısmını ise canlı hayvanlar oluşturuyor. Buna göre Atatürk'ün,

A) Kıvırcık, merinos, karagül, karaman cinslerinden 13.100 baş koyunu,

B) Simental, Hollanda, Kırım, Jersey, Görensey, Halep ile yeni üretilen Orman ve Tekir ırklarından 443 baş sığırı,

C) İngiliz, Arap, Macar ve yerli ırklardan 69 adet koşu ve binek atı,

D) Legorn, Rhode Island ve yerli ırklardan 2.450 adet tavuğu varmış.

Liste bitmedi henüz. Son olarak sıra cansız demirbaşlarda.

Atatürk'ün cansız mal varlığı arasında 16 traktör, 13 harman ve biçerdöver makinesi ve o günün fiyatlarıyla 66 bin lira değerinde (bu rakam önce yazılıp sonra karalanmış) "bilumum" ziraat alet ve edevatı, 35 tonluk bir adet deniz motoru (Yalova Çiftliği'nde), 5 adet kamyon ve kamyoneti, 2 adet binek otomobili ile 19 adet çiftliklerin servislerinde çalıştırılan binek ve yük arabası bulunuyormuş.

Özetlersek Atatürk'ün 154 bin 729 dönüm araziye; belgede 51 yazıyor ama benim hesabıma göre 91 binaya; 6 fabrika, 5 imalathane, 1 değirmen ve 1 çeltik fabrikası ortaklığına; 2 tavuk çiftliğine, iki özel iskeleye, 5 mağazaya, çeşitli sulama vs. tesisatına, köprülere, müzeye ve hayvanat bahçesine; binlerce koyun, sığır, at ve tavuğa; traktör, deniz motoru, kamyon, kamyonet, otomobil ve servis araçlarına sahip olduğunu görüyoruz...

Tasarı, Türkiye Büyük Millet Meclisinde 11 Haziran 1930 tarihinde kabul edilerek “1715 sayılı Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası Kanunu” adı ile 30 Haziran 1930 tarihinde Resmi Gazete’de yayımlanmıştır.

Merkez Bankası, farklı kurum ve kuruluşlarca yürütülen işlevlerin tek elde toplanmasını takiben 3 Ekim 1931 tarihinde faaliyetlerine başlamıştır. Diğer kamu kurumlarından farklılığının ve bağımsızlığının bir göstergesi olarak anonim şirket biçiminde hukuki varlığını kazanan Bankanın hisseleri (A), (B), (C) ve (D) sınıflarına ayrılmıştır. A sınıfı hisseler Hazineye ait olup Bankanın bağımsızlığının güçlendirilmesi amacıyla Kuruluş Kanunu’nda bu hisselerin toplam sermayenin yüzde 15’inden fazla olamayacağı belirtilmiştir. B sınıfı hisseler milli bankalara, C sınıfı hisseler yabancı bankalar ile imtiyazlı şirketlere, D sınıfı hisseler ise Türk ticaret kuruluşlarıyla Türk uyruklu gerçek ve tüzel kişilere ayrılmıştır.
Kuruluş Kanunu’na göre Merkez Bankasının temel amacı ülkenin ekonomik kalkınmasını desteklemektir. Bu amaçla Banka, temel politika aracı olan reeskont oranlarını belirlemeye, para piyasasını ve para dolaşımını düzenlemeye, hazine işlemlerini yerine getirmeye ve Türk parasının istikrarına yönelik önlemleri almaya yetkili kılınmıştır. Banka ayrıca banknot basma yetkisine tek elden sahip duruma getirilmiştir. Bunlara ek olarak Banka, devletin haznedarlığını da üstlenmiştir. Bu dönemde uygulanan sabit döviz kuru rejimi altında döviz kurlarını belirleme yetkisi hükümete aittir.