16.03.2020 Tarihte Bugün- 16 Mart;

[Akif Er]

16.03.2020 Tarihte Bugün- 16 Mart;

MÖ 597		Babil Sürgünü
1521		Ferdinand Magellan Filipinler'deki Homonhon adasına vardı.
1848		Öğretmen Okulları Kuruldu.
1909		Almanya Millî Futbol Takımı tarihinin en farklı mağlubiyetini İngiltere karşısında aldı: 9-0.
1914		Ürgüplü Mustafa Hayri Efendi Şeyhülislam olarak atandı.
1920		İtilaf Devletleri, İstanbul'u işgal etti.
1921		SSCB, Ankara Hükümeti'ni resmen tanıdı; Moskova Antlaşması imzalandı.
1924		Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun (3 Mart) kabulünden sonra medreseler kapatıldı.
1926		Robert H. Goddard ilk sıvı yakıtlı roketi fırlattı.
1930		Küba Millî Futbol Takımı uluslararası arenada ilk maçını Jamaika karşısında yaptı ve 3-1 kazandı.
1930		Ankara Demirspor kuruldu
1935		Adolf Hitler, Versay Antlaşması'nı iptal ettiğini açıkladı.
1956		Keman sanatçısı Suna Kan, İtalya'da ödül aldı. Gazeteler, "Paganini sağ olsaydı, Suna Kan'ı alnından öperdi" diye yazdı.
1964		TBMM'de gizli yapılan olağanüstü toplantıda, hükümete gerektiğinde Kıbrıs'a müdahale yetkisi verildi.
1965		Zeki Müren'in başrolde olduğu Çay ve Sempati oyununun, Arena Tiyatrosu'nda sahnelenmesine başlandı.
1966		Cevdet Sunay Genelkurmay Başkanlığı görevini bıraktı.Yerine Cemal Tural atandı.
1968		Amerika Birleşik Devletleri Başkanı Johnson, Vietnam'a 35.000 ila 50.000 asker daha göndermeye karar verdi.
1968		Vietnam Savaşı sırasında My Lai katliamı gerçekleştirildi.
1969		Cemal Tural Genelkurmay Başkanlığı'ndan emekli oldu.Yerine Memduh Tağmaç atandı.
1971		Deniz Gezmiş ve Yusuf Aslan, Sivas'a bağlı Gemerek'te jandarmayla girdikleri çatışma sonunda yakalandı.
1972		Cumhuriyet Senatosu; Deniz Gezmiş, Yusuf Aslan ve Hüseyin İnan hakkındaki idam kararını onayladı.
1978		16 Mart Katliamı: İstanbul Üniversitesi Eczacılık fakültesi önünde öğrencilere yönelik bombalı saldırıda 7 öğrenci öldü.
1978		İtalya'da eski başbakanlardan Aldo Moro, Kızıl Tugaylar tarafından kaçırıldı.
1982		Yüce Divan'da rüşvet suçlamasıyla yargılanan eski Gümrük ve Tekel Bakanı Tuncay Mataracı 36 yıl hapis cezasına çarptırıldı.
1985		Yaşar Kemal'in aynı adlı romanından beyazperdeye uyarlanan ve Peter Ustinov'un yönetip oynadığı İnce Memed adlı filmin Türkiye'de gösterilmesi yasaklandı.
1988		Saddam Hüseyin'in emriyle Halepçe'ye zehirli gaz saldırısı yapıldı.
1990		Proton otomobil firması İngiltere piyasasına giriş yaptı.
1993		Avrupa Kulüpler Kupası'nda finale yükselen ilk Türk basketbol takımı Efes Pilsen, Yunanistan'ın Aris takımına yenilerek ikinci oldu: 50 - 48.
1994		TBMM tarafından dokunulmazlıkları kaldırıldıktan sonra gözaltına alınan beşi DEP'li altı milletvekili, TCK'nın 125'inci maddesine muhalefet ettikleri gerekçesiyle DGM'ye sevk edildi. Vatana ihanetle suçlanan milletvekilleri, tutuklanarak cezaevine konuldu.
1996		Profesör İlhan Arsel'in Biz Profesörler adlı kitabının davasında savcı Abdurrahman Yılancı, hakim Yücel Yurdakul'u taraflılıkla suçlayarak reddetti. Savcının hakimi reddetmesi adliye tarihinde ilk kez gerçekleşti.
1999		Kosova'daki Sırp güçlerine karşı, 70 gün sürecek hava harekatı başlatıldı.
2003		Rachel Corrie 16 mart 2003 tarihinde israil tankları tarafından ezilerek öldürüldü.
2004		Türkiye Taşkömürü Kurumu'nun Karadon maden ocağındaki grizu patlamasında 8 Çinli işçiden 5'i öldü, 3'ü yaralandı.

Tarihte Bugün Doğanlar (16 Mart);

1751		James Madison, ABD' nin dördüncü başkanıdır (ö. 1836)
1789		Georg Ohm,Alman fizikçi (ö. 1854)
1839		Sully Prudhomme, Fransız şair Nobel Edebiyat Ödülü sahibi (ö. 1907)
1878		Rıza Şah Pehlevi, İranlı politikacı
1909		Nubar Terziyan, Ermeni asıllı Türk vatandaşı sinema sanatçısı (ö. 1994)
1911		Josef Mengele, Alman Nazi doktor (ö. 1979)
1915		Haldun Taner, Türk yazar (ö. 1986)
1927		Vladimir Komarov, Rus kozmonot (ö. 1967)
1940		Bernardo Bertolucci, İtalyan yönetmen
1953		Richard Matthew Stallman, ABD'li GNU projesi ve Özgür Yazılım Vakfı'nın kurucusudur.
1959		Jens Stoltenberg, Norveçli ekonomist ve politikacı
1967		Lauren Graham, ABD'li oyuncu
1973		Kutsi, Türk Sanatçı
1980		Bahri Tanrıkulu, Milli Taekwondo sporcusu.
1986		Alexandra Daddario, ABD'li oyuncu

Tarihte Bugün Ölenler (16 Mart);

37		Tiberius, Roma İmparatoru (d. M.Ö. 42)
455		III. Valentinianus, Batı Roma İmparatoru (d. 419)
1736		Giovanni Battista Pergolesi, İtalyan müzisyen (d. 1710)
1913		Tatyos Efendi, Osmanlı Ermenisi müzisyen (d. 1858)
1919		Yakov Sverdlov, Yahudi asıllı Rus devrimci (d. 1885)
1929		Kel Hasan Efendi, Türk tuluatçı
1935		John James Richard Macleod, İskoç Nobel Ödüllü tabip. İnsülini bulanlardan biri. (d. 1876)
1940		Selma Lagerlöf, İsveçli Nobel Ödüllü ilk kadın yazar (d. 1858)
1966		Emin Türk Eliçin, Türk yazar (d. 1906)
1988		Erich Probst, Avusturyalı futbolcu (d. 1927)
1998		Pertev Naili Boratav, Türk halkbilim araştırmacısı (d. 1907)
2000		Thomas Ferebee, Atom bombası'nı atan uçak Enola Gay'in ABD'li pilotu (d. 1918)

İtilaf Devletleri, İstanbul'u işgal etti. Osmanlı başkenti İstanbul, önce 13 Kasım 1918, sonra 16 Mart 1920'de olmak üzere iki kez işgal edildi.
Osmanlı İmparatorluğu ve itilaf devletleri arasından imzalanan Mondros bırakışması ile I. Dünya Savaşı'nın bu ülkeler arasında sona erdiğinin ilan edilmesinin ardından, 13 Kasım 1918'de Osmanlı Devleti'nin başkenti İstanbul'a 55 parçalık gemilerden İstanbul'a 3500 asker çıkarıldı. İngiliz Albayı Muerpi İstanbul'a geldi. İngilizler, Fransızlar, İtalyanlar, bu güçleri takip etti. 465 yıllık başkente ilk kez yabancılar askeriyle giriyor, millet esaretle tanışıyordu.
Misak-ı Milli'nin ilan edilmesinin ardından;

15 Mart'ta gelişmelerin istedikleri gibi gitmediği üzerine Yüksek komiserler ve işgal polisi şehri ablukaya aldı. İtilaf Devletleri İstanbul'u işgal edince bütün devlet binalarını ve karakolları denetim altına aldılar. Meclisi basarak milletvekillerinin bir kısmını tutuklayıp, bir kısmını sürgüne gönderdiler. Bir kısmı da kaçarak Anadolu'ya geçip, bağımsızlık mücadelesine katıldılar.

15 Mart 1920'de işgal devletleri Letafet apartmanı katliamında 8 Türk'ü şehit ettiler. Türk milleti mitinglere başladı. Halide Edip Adıvar'ın kurtuluş mitingi büyük yankı uyandırdı. Mustafa Kemal Paşa, meclisin dağıtılacağını, geçici işgalin tamamen hakimiyete dönüşeceğini anlayarak, Ankara'da yeni bir başkent, yeni bir meclisle kurtuluşu hem cephede hem diplomaside sürdürüyordu.

16 Mart 1920 sabah 05.45 sularında İngiliz askerleri araca bindirilmiş iki birlik halinde Beyazıt Direklerarasında bulunan Şehzadebaşı 10. Kafkas Tümenine bağlı karargah birliği karakoluna geldiler. Bir araç asker dış güvenliği aldı, diğerleri koğuşunu bastılar. Askerlerin uyuduğu koğuşa giren İngiliz askerleri mızıka ve karargah bölüğü erlerinden beşini ateş açarak öldürdü, onunu yaraladı.

Harbiye Nazırı Cemal Paşa'nın evi basıldı. Harbiye nezareti ablukaya alındı ve İngiliz General Shuttleworth Harbiye nezaretinin kontrolünü eline aldı.

Meclis-i Mebusan basıldı mebuslardan Albay Kara Vasıf ve Rauf Bey İngiliz askerleri tarafından tutuklandı.

Telgrafçı Hamdi Bey kendisini tehlikeye atarak İngilizlerin telgrafhaneyi bastığı ana kadar Ankara'ya Mustafa Kemal Paşa dikkatine telgraflarla gelişmeleri bildirdi.

16 Mart günü önce İngiliz kuvvetler İstanbul'a girdi.

Tevhid-i Tedrisat Kanunu'nun (3 Mart) kabulünden sonra medreseler kapatıldı. Osmanlı Devleti’nin son dönemlerinde, diğer kurumlar gibi eğitim kurumları da büyük bir çöküntü içinde idi. 17. yüzyıldan itibaren Osmanlı Devleti’ndeki gerilemeye paralel olarak, devletin diğer kurumları gibi eğitim kurumları olan medreseler de geriledi.

Devletin yıkılışını önlemek amacıyla yapılmaya başlanan yenilikler çerçevesinde, eğitim kurumları da yeniden düzenlendi. 18. yüzyılın sonlarında ordunun subay, teknik eleman ve doktor ihtiyacını karşılamak üzere, çağın gereklerine uygun okulların açılmasına başlandı. Tanzimat Dönemi‘nde, askerî okullardan başka, Avrupa’dakilere benzer modern eğitim kurumları açıldı. Medrese ve modern devlet okulları dışında, kendi dillerinde eğitim yapan azınlık ve yabancı okulları da vardı. Ayrıca misyonerlerin okulları da durumu daha karışık hale getiriyordu. Müslüman olmayan Osmanlı vatandaşları, istedikleri gibi okullar açıyor ve istedikleri şekilde öğretim yapıyorlardı. Bu uygulama, bu okullarda okutulan farklı dersler sebebiyle ülkede millî kültürün gelişmesine büyük ölçüde engel olmaktaydı. Bu sebeple millî bir kültür oluşturulamıyordu.

Kurtuluş Savaşı’nın amacı; millî birliğin sağlanması ve çağdaşlaşma olduğu için, Osmanlı eğitim sistemi devam ettirilemezdi. Mustafa Kemal Atatürk, daha Kurtuluş Savaşı yıllarında eğitim konusunda da çalışmalara başlamıştı. Kurulan yeni devletin ilme ve fenne dayalı milli özellikler taşıyan bir eğitim sistemi ile kalkınabileceğine inanan Atatürk, bu kalkınmada öğretim birliğinin önemi üzerinde durmuştu. 16 Temmuz 1921’de yaptığı bir konuşmada millî kültürün önemi ve gerekliliğinden bahsederek, Osmanlı Devleti’nde var olan mektep-medrese ayrımının, eğitim ve kültür konusundaki bölünmüşlüğün kaldırılmasını savundu. Eğitimin yaygınlaştırılarak, bilgisizliğin yok edilmesi gerektiğini vurguladı.

Bir devletin genel eğitim politikasında, milletin düşünce ve duygu bakımından birliğini sağlamak gereklidir ve bu da öğretim birliği ile olur. Tanzimat’ın ilan edildiği sıralarda öğretim birliğine geçilmek istenmişse de başarılı olunamamış, bilakis bir ikilik ortaya çıkmıştır. Bu amaçla Türkiye Büyük Millet Meclisi’nde 3 Mart 1924‘te Tevhid-i Tedrisat (Öğretim Birliği) Kanunu kabul edildi.

Bu kanunla, medreseler kaldırıldı ve Türkiye Cumhuriyeti sınırlan içindeki bütün okullar, Millî Eğitim Bakanlığı’na bağlandı. Böylece eğitim kurumlarının bir çatı altında toplanması ve eğitimin millî bir nitelik kazanması sağlandı. Bu kanunla Ülkedeki her çeşit eğitim ve öğretim kurumları devlet denetimine alınarak Millî Eğitim Bakanlığına bağlandı. Millî Eğitim Bakanlığı, tüm eğitim ve öğretim işlerinden sorumlu tek kurum oldu ve öğretim tek elde birleştirildi.

Tanzimat’tan sonra sayıları hızla artan yabancı okullar denetim altına alındı. Azınlık ve yabancı okullarda Tarih, Coğrafya, Yurt Bilgisi derslerinin okutulması, yabancı ya da azınlık dili yanında Türkçenin de öğretilmesi sağlandı. Kolej ve öteki yabancı okullarda dinsel simgeler ve amacı değişik ulusal duygularını aşılamak olan dinsel öğretiler yasaklandı. Daha sonra yabancı okulların ilk kısımları kaldırılarak, ilköğretimin mutlaka Türk okullarında görülmesi zorunluluğu getirildi. Öğretim Birliği Yasası’na karşı gelerek dini esaslı eğitim vermekte ısrar eden yabancı okullar kapatıldı. Azınlık okulları da doğrudan Maarif Vekâletine bağlandı.

2 Mart 1926 tarihinde de Maarif Teşkilâtı hakkındaki kanun kabul edildi. Bu kanunla ilk ve ortaöğretim programları belirlendi. Eğitim hizmetleri modern bir hâle getirildi. Hızla ilkokullar, ortaokullar, liseler ve yüksekokullar açıldı. Bunların yanı sıra meslek okulları da açıldı. İlkokul zorunlu hâle getirildi.

Eğitim ve öğretimde sağlanan bu birlikten sonra 1930’lardan itibaren kültürün ve dilin millileşmesi yolunda çalışmalara önem verildi. 1928’de Latin Harflerinin kabulünden sonra, hem yeni harfleri öğretmek, hem de okuryazar oranını arttırmak amacıyla Millet Mektepleri açıldı. Atatürk’ün başöğretmenliğinde yürütülen bu çalışmalarla 16-45 yaş arasındaki çok sayıda vatandaşın katıldığı kurslar düzenlendi. Bu kurslarda daha çok okuma yazma, hesap, sağlık ve yurt bilgisi derslerine ağırlık verilmekteydi. Eğitim ve öğretimde çağdaş ülkeler seviyesine çıkmak için yeni programlar geliştirildi.