17.05.2020 Tarihte Bugün- 17 Mayıs;

[Ahmet Alparslan]

17.05.2020 Tarihte Bugün- 17 Mayıs;

1792		New York Borsası kuruldu.
1874		Norveç, İsveç'ten ayrılarak bağımsızlığını ilan etti.
1902		Yunanlı arkeologlar, Antik Çağ'ın mekanik analog bir bilgisayarı olarak kabul edilebilecek Antikythera düzeneği toprak altından çıkardılar.
1928		Türkiye Cumhuriyeti Hıfzısıhha Müessesesi kuruldu.
1940		2. Dünya Savaşı: Alman Orduları Belçika'yı işgal ederek Brüksel'e girdi.
1954		ABD'de siyah çocukların beyaz çocuklarla aynı okula gitmelerini önleyen yasa yürürlükten kaldırıldı.
1967		İmam hatip okulu mezunlarına üniversitelere girme hakkı tanındı.
1970		Norveç'li antropolog kâşif Thor Heyerdahl, papirüsten yapılmış Ra II teknesiyle Fas'tan Atlantik Okyanusu'na açıldı.
1971		THKP-C üyesi dört kişi İsrail'in İstanbul Başkonsolosu Ephraim Elrom'u kaçırdı. Eylemciler, 20 mayısa kadar cezaevlerindeki bütün devrimcilerin serbest bırakılmasını istedi. Hükümet pazarlık yapmayacağını açıkladı.
1972		Demiryollarının 991 milyon lirayla zarar rekoru kırdığı açıklandı.
1983		Ankara Bahçelievler'de 8 Ekim 1978'de TİP üyesi yedi kişiyi öldürmekten yargılanan Haluk Kırcı ve Ahmet Ercüment Gedikli ölüm cezasına çaptırıldı.
1983		İsrail, Lübnan ve ABD arasında 17 Mayıs Antlaşması imzalandı.
1989		Çin Halk Cumhuriyeti'nde 1 milyondan fazla gösterici başkent Pekin'deki Tiananmen Meydanı'nda siyasal özgürlüklerin genişletilmesi için açlık grevi yapan öğrencileri desteklemek amacıyla yürüyüş yaptı.
1989		Çekoslovakya'da dört aydır hapiste olan yazar Vaclav Havel serbest bırakıldı.
1992		Dünya Sağlık Örgütü WHO, eşcinselliği akıl hastalıkları listesinden çıkardı.
1994		Türkiye ekonomisi, 14 yıl aradan sonra yeniden IMF denetimine girdi.
1995		Nasuh Mahruki, Everest'in zirvesine çıkan ilk Türk oldu. (Bazı kaynaklar 25 Mayıs olarak yazsa da bu tarih, Nasuh Mahruki tarafından teyit edilmiştir.)
2000		Galatasaray UEFA Kupasını kazanarak Avrupa'da kupa kazanan ilk Türk futbol takımı unvanını aldı.
2006		Danıştay'a avukat Alparslan Arslan tarafından düzenlenen silahlı saldırıda Danıştay İkinci Dairesi üyesi Mustafa Yücel Özbilgin yaşamını yitirdi ve dört üye yaralandı.
2010		CHP genel başkanı Deniz Baykal istifa etmesinden sonra; CHP Grup Başkanvekili Kemal Kılıçdaroğlu görevinden istifa edip Genel Başkanlık için aday olacağını açıkladı.
2010		İran'ın uranyum takasına ilişkin ortak formülle ilgili anlaşma, Türkiye, Brezilya ve İran dışişleri bakanları tarafından imzalandı. Uranyum takasının Türkiye'de yapılacağı da bu imza ile resmileşmiş oldu. İran'ın 1200 kilogram düşük seviyede zenginleştirilmiş uranyumu yüksek seviyede zenginleştirilmiş uranyumla takas edeceği kaydedildi.
2010		Zonguldak'taki Türkiye Taşkömürü Kurumu Karadon Müessese Müdürlüğü maden ocağında patlama meydana geldi. 30 işçi göçük altında kaldı. 20 Mayıs 2010 tarihinde 28 işçinin cesedine ulaşıldı.

Tarihte Bugün Doğanlar (17 Mayıs);

1749		Edward Jenner, İngiliz hekim (ö. 1823)
1866		Erik Satie, Fransız besteci (ö. 1925)
1868		Horace Elgin Dodge, ABD'li otomobil üreticisi (ö. 1920)
1873		Henri Barbusse, Fransız romancı ve gazeteci (ö. 1935)
1886		XIII. Alfonso, (1886 - 1931) döneminde İspanya kralı (ö. 1941)
1897		Odd Hassel, Norveçli kimyacı, Nobel Ödülü sahibi (ö. 1981)
1904		Jean Gabin, Fransız oyuncu (ö. 1976)
1935		Dennis Potter, İngiliz yazar (ö. 1994)
1936		Dennis Hopper, ABD'li oyuncu ve yönetmen
1956		Bob Saget, ABD'li oyuncu ve komedyen
1961		Enya İrlanda'lı şarkıcı
1974		Sendhil Ramamurthy, ABD'li oyuncu
1975		Laura Voutilainen, Finli Şarkıcı
1982		Tony Parker, Fransız basketbol oyuncusu
1989		Tessa Virtue, Kanadalı buz patenci

Tarihte Bugün Ölenler (17 Mayıs);

1510		Sandro Botticelli, İtalyan ressam (d. 1445)
1727		I. Katerina, Rus Çariçesi (d. 1684)
1880		Ziya Paşa, Şair ve siyaset adamı (d. 1826)
1886		John Deere, ABD'li tarım makineleri üreticisi (d. 1804)
1944		Milena Jesenska, Çek asıllı yazar
1952		Memduh Şevket Esendal, Öykücü, romancı ve siyaset adamı
1957		Nurullah Ataç, Yazar ve eleştirmen (d. 1898)
1980		Gündüz Kılıç, Galatasaray'lı futbolcu ve teknik yönetmen. (d. 1918)
1999		João Carlos de Oliveira, Brezilyalı atlet (d. 1954)
2002		Âşık Mahzuni Şerif, büyük halk ozanı
2002		Dave Berg, ABD'li karikatürist (Mad Dergisi) (d. 1920)
2004		Tony Randall, ABD'li aktör (d. 1920)
2009		Daniel Carasso, Fransız iş adamı (d. 1905)
2012		Donna Summer, ABD'li şarkıcı (d. 1948)

1900 yılında keşfedilen ve hakkında birçok teori ortaya atılan ‘ilk analog bilgisayar’ Antikythera düzeneğinin, Güneş ve Ay tutulmalarını hesaplamak için tasarlanan astronomik bir aygıt olabileceği fikri yeni bulgularla da desteklendi.

F: AP
Günümüzde Antikythera düzeneği olarak adlandırılan mekanizma, 1900 yılında sünger dalışçıları tarafından Antikythera batığında bulunmuş ve 1902’de içerisindeki çarklı düzeneği inceleyen arkeolog Valerios Stais tarafından astronomik bir saat olarak yorumlanmıştı. Dönemin yaygın kanısı ise, böylesine komplike bir düzeneğin gemi enkazındaki 2000 yıllık heykellerden ya da mücevherattan çok daha sonra oraya ulaştığı yönündeydi. Öyle ki, bu sansasyonel mekanizmanın 1500 yıldan önce var olması mümkün görünmüyordu.

1951 yılında Britanyalı bilim tarihçisi Derek J. de Solla Price, bulgunun üzerinde detaylı bir çalışma başlattı ve 23 yılın ardından mekanizmanın MÖ. 150 ila 100 yılları arasında Yunanistan’da geliştirilmiş bir aygıt olduğuna karar verdi. Nükleer fizikçi Charalambos Karakalos ile yürüttükleri ortak çalışma, X-ray ve gama ışınlarından elde edilen görüntülerden yola çıkarak düzeneğin bir tür analog bilgisayar olabileceğini savunuyordu. Araştırmada, bronz dişlilerin düzeneğin üzerindeki ibreleri hareket ettiren bir çevirme koluna bağlı olduğuna ve ay çevrimine* göre düzenlendiğine de yer verildi.



2009 yılından bu yana yürütülen çalışmalarda modern görüntüleme teknolojisi kullanılarak düzeneğin içerisindeki 30 dişli tespit edildi ve sanal bir model geliştirildi.

Parçaların uyum içinde çalıştığının anlaşılması, Antikythera düzeneğinin gezegenlerin konumunu ve tutulmaları tahmin edebildiğini de doğrulamış oldu. Düzeneğin üzerinde ayrıca Ay’ın evrelerini gösteren siyah ve beyaz taşlar bulunuyordu.

Geliştirilen sanal modelde, mekanik teknisyen ve tarihçi Michael T. Wright’ın çalışmasından da yararlanıldı. 2012 yılında ise, Antikythera Düzeneği Araştırma Projesi kapsamında çalışan Dr. Tony Freeth ve Prof. Alexander Jones kendi modellerini geliştirdi ve Wright’tan farklı olarak mekanizmanın dönemin astronomik teorileriyle şekillenen fenomenleri tahmin etmek için tasarlanmış olduğunu öne sürdü.

Apple şirketinden mühendis Andrew Carol, Legoları kullanarak düzeneğin işleyişini göstermek için çalışan bir örneğini de geliştirdi:

Haziran 2016’da uzmanlardan oluşan uluslararası bir ekip, düzeneğin üzerindeki eski Yunan dilinde yazılmış ‘talimatlardan’ elde ettikleri bilgileri paylaştı. Önceki tarihlerde metnin boyutları okunamayacak kadar küçük olduğu için yalnızca tahminler üzerinden hareket edilebiliyordu. Fakat ileri görüntüleme teknolojisi sayesinde şu an yaklaşık 35.000 karakter çözümlenmiş durumda.

Antikythera düzeneğinin çalışma prensibini açıklayan metin yeni teorileri de beraberinde getirdi: Metin, yaklaşan tutulmaları renklerle anlatıyor, bu da renklerin gizemli anlamları olabileceği fikrini akla getiriyor. İkinci teoride ise düzeneğin birden fazla kişi tarafından Rodos adasında geliştirilmiş olabileceği ve muhtemelen türünün tek örneği olmadığı savunuluyor. Görünen o ki, Antik Yunanlıların astronomik ve mekanik birikimleri hayal edebileceğimizin çok daha ötesindeydi.

*Ay çevrimi: Eski Yunanlıların kullandığı ay-gün takvimde kabul edilen 76 yıllık zaman aralığı. Bu aralıkta MÖ. 330 dan başlayarak her 3, 5, 8, 11, 13, 16 ve 19 uncu yıllar ekli yıl olarak alınır.