29.08.2020 Tarihte Bugün- 29 Ağustos;

[Emrah Burulday]

29.08.2020 Tarihte Bugün- 29 Ağustos;

1521		Osmanlı ordusu Belgrad'ı (eski adıyla Nándorfehérvár) fethetti.
1526		Kanuni Sultan Süleyman, Macar ordusunu Mohaç'ta büyük bir yenilgiye uğrattı.
1541		Osmanlı ordusu Macar krallığının başkenti Budin'i ele geçirdi.
1756		Prusya Kralı II. Frederick, Saksonya'ya saldırdı; Yedi Yıl Savaşları başladı.
1825		Portekiz, Brezilya'nın bağımsızlığını tanıdı.
1831		Michael Faraday, elektromanyetik indüksiyonu keşfetti.
1842		İngiltere ile Çin arasında "Afyon Savaşı"nı sona erdiren Nanking Antlaşması imzalandı.
1855		Osmanlı'da ilk telgraf görüşmesi yapıldı. İstanbul-Edirne, İstanbul-Şumnu hattının tamamlanmasıyla ilk telgraf Şumnu'dan İstanbul'a gönderildi. Kırım Savaşı'ndan bilgi veren telgrafta, Müttefik askerleri Sivastopol'a girmişlerdir. yazılıydı. Türk birlikleri de müttefikler arasındaydı.
1885		Gottlieb Daimler ilk motosiklet patentini aldı.
1898		Goodyear şirketinin kuruluşu.
1907		Quebec köprüsü inşaası sırasında çöktü: 75 işçi öldü.
1918		Polonya bağımsızlığını ilan etti.
1924		Almanya, müttefiklerce hazırlanan Dawes Planı'nı onayladı. Bu plana göre Almanya savaş tazminatı ödeyecek.
1929		Graf Zeppelin'in hava gemisi, 21 gün süren dünya turunu tamamlayarak Lakehurst'a döndü.
1933		Almanya'da Yahudiler toplama kamplarına gönderilmeye başlandı.
1938		Askeri Mahkeme, Nazım Hikmet'i orduyu kışkırttığı gerekçesiyle 28 yıl 4 ay hapis cezasına mahkûm etti.
1947		ABD'li bilim adamları, nükleer güç için plütonyumu parçalamayı başardılar.
1949		SSCB ilk atom bombasını Kazakistan'da test etti.
1955		Kıbrıs Konferansı Londra'da toplandı.
1964		İzmir Fuarı'nda ABD, SSCB ve Mısır pavyonları tahrip edildi; 80 kişi gözaltına alındı.
1967		Mısırlı yazar ve Müslüman Kardeşler hareketinin lideri Seyyid Kutub idam edildi.
1988		Irak ordusunun saldırısından kaçan binlerce Kürt Türkiye sınırına yığıldı.
1994		Yavuz Özkan'ın yönettiği "Bir Sonbahar Hikayesi" filmi İskenderiye 10. Uluslararası Film Festivali'nde en iyi kadın oyuncu, en iyi erkek oyuncu ve en iyi senaryo ödüllerini aldı.
1996		Vnukovo havayollarına ait Tupolev Tu-154 tipi bir yolcu uçağı Arktik Spitsbergen adasına düştü: 141 kişi öldü.
1996		Türkiye İsrail ile ikinci bir askeri anlaşma yaptı.
2003		Irak'lı Şii liderlerden Ayetullah Seyit Muhammed Bekir el-Hakim, bombalı bir suikast sonucu, Necef'te camii çıkışında öldürüldü.
2005		Katrina Kasırgası, Louisiana'dan Florida'ya kadar olan bölgede 1836 kişinin ölümüne ve 115 milyar dolar zarara neden oldu.
2009		Orhaniye olayları

Tarihte Bugün Doğanlar (29 Ağustos)

1632		John Locke, İngiliz filozof (ö. 1704)
1809		Oliver Wendell Holmes, ABD'li yazar (ö. 1894)
1915		Ingrid Bergman, İsveçli sinema oyuncusu (ö. 1982)
1923		Richard Attenborough, İngiliz aktör ve yönetmen
1956		Viv Anderson, İngiliz futbolcu
1958		Michael Jackson, ABD'li müzisyen (ö. 2009)
1967		Jiří Růžek, Çek fotoğrafçı
1974		Muhammet Ali Kurtuluş, Belçikalı futbolcu
1977		John Hensley, ABD'li oyuncu
1978		Volkan Arslan, Türk Futbolcu
1993		Liam Payne, İngiliz şarkıcı ve söz yazarı

Tarihte Bugün Ölenler (29 Ağustos)

886		I. Basileios, Bizans imparatoru (d. 811)
1123		I. Øystein, Norveç kralı. (d. 1088) -yaklaşık.
1526		II. Lajos, Macaristan ve Bohemya kralı (savaşta öldü) (d. 1506)
1533		Atahualpa, Peru'nun son İnka kralı
1904		V. Murat, Osmanlı padişahı (d. 1840)
1966		Seyyid Kutup, Mısır'lı yazar ve fikir adamı (d. 1906)
1982		Ingrid Bergman , İsveçli sinema oyuncusu (d. 1915)
1986		Celal Bayar, Türk siyasetçi (d. 1883)
1987		Lee Marvin, ABD'li aktör (d. 1924)
1993		Oben Güney, Türk tiyatro sanatçısı (d. 1937)
1995		Frank Perry, ABD'li film yönetmeni (d. 1930)
2001		Francisco Rabal (Paco Rabal), İspanyol aktör (d. 1926)

Özet — Ünlü İngiliz fizikçi ve kimyacı Michael Faraday’ın, i-Bir devreyle bağlantılı olan manyetik indüksiyon çizgilerinin sayısı değişirken, devreden, süresi söz konusu değişimin süresiyle sınırlı bir indüksiyon akımı geçer, ii-İndüksiyon akımının yönü, devreyle bağlantılı olan manyetik indüksiyon çizgilerinin sayısını sabit tutacak bir manyetik alan yaratacak biçimdedir, iii-Devreden geçen toplam elektrik miktarı, indüksiyon çizgilerinin sayısındaki toplam değişimle doğru, devrenin direnciyle ters orantılıdır şeklindeki indüksiyon kanunları incelenecektir.

I. MICHAEL FARADAY
Michael Faraday 1791-1867 yılları arasında yaşamış İngiliz fizikçi ve kimyacıdır. Hans Christian Orsted’in 1820’de bir telden geçen elektrik akımının tel çevresinde bir manyetik alan oluşturduğunu buldu. Fransız fizikçi Andre Marie Ampere ise tel çevresinde oluşan manyetik kuvvetin dairesel olduğunu gerçekte de tel çevresinde bir manyetik silindir oluştuğunu gösterdi. Bu çalışmalar Faraday’a mıknatısın sabit tutulması halinde kablonun hareket edebileceğini düşündürdü. Bu öngörü üzerine harekete geçerek bir mıknatıs ve içinden elektrik akımı geçtiği sürece bir mıknatısın yakınında sürekli dönen bir kablodan oluşan bir düzenek hazırlamayı başardı. Aslında Faraday’ın yaptığı bu tasarım ilk elektrik motoruydu, bir cisme hareket vermek için elektrik akımının kullanıldığı ilk düzenekti. Faraday’ın bu icadı günümüzde kullanılan elektrik motorlarının atasıdır.

Bu alanında önemli bir gelişmeydi fakat elektrik akımı üretmek için o günün ilkel pillerinden başka düzenek bir yoktu. Başka bir yöntem bulunmadığı sürece uygulamada sağlayacağı yarar sınırlı kalıyordu. Faraday ilk buluşunun tam tersini düşünerek, manyetikliği kullanarak elektrik üretmenin mümkün olabileceğini varsaydı. Yaptığı çalışmalarla 1831 yılında kapalı bir devre içinde bir mıknatıs gezdirilmesi halinde, mıknatıs hareket ettiği sürece devrede akım olduğunu keşfetti. Bu etki elektromanyetik indüksiyon olarak adlandırılır. Elektromanyetik indüksiyon etkisi mekanik enerjiyi elektrik enerjisine çevirmek yani jeneratör demekti ve bugün de barajlardan su gücüyle elektrik üretimi bu ilkeye dayanır.

II. İNDÜKSİYON DENEYİ


Şekil 1. Faraday Deneyi

Faraday’ın yaptığı deneyde birincil bobin bir anahtar ve bataryaya bağlanmıştır. Bu bobin, bir halkanın etrafına sarılmıştır ve anahtar kapatıldığı zaman bu bobindeki akım bir manyetik alan oluşturur. İkincil bobin de bu halkanın etrafına sarılmış olup, galvanometreye bağlanmıştır. İkincil devrede herhangi bir batarya yoktur ve ikincil bobin birincil bobine bağlı değildir. İkincil devrede gözlenen herhangi bir akım, bazı dış etkenler tarafından oluşturulmak zorundadır.

Soldaki ilk devrede bulunan anahtar kapatıldığında, sağdaki ikinci devrede bulunan galvanometre sapma gösterir. İkincil devrede oluşan elektromotor kuvvet(emk) bu devredeki bobin içinden geçen manyetik alanın değişmesiyle gerçekleşir.

İlk bakışta, ikincil devrede hiçbir akımın gözlenemeyeceği tahmininde bulunulur. Fakat, birincil devredeki anahtar aniden kapatıldığı veya açıldığı zaman ilginç bir gözlem meydana gelir. Birincil devredeki anahtar kapatıldığı anda, ikincil devredeki galvanometre bir yöne sapar ve sonra sıfır konumuna geri döner. Anahtar açıldığı an, galvanometre zıt yönde sapar ve tekrar sıfır konumuna geri döner.

Birincil devrede kararlı bir akım olduğu zaman ya da hiçbir akım olmadığı zaman galvanometre sıfır konumunda kalır. Bu deneyde neler olduğunun anlaşılması için dikkat edilecek ilk nokta, anahtar kapatıldığı zaman, birincil devredeki akımın, bu devrenin bulunduğu bölgede bir manyetik alan oluşturması ve bu manyetik alanın da ikinci devreye nüfuz etmesi gerçeğidir. Anahtar kapatıldığı zaman birincil devredeki akım tarafından oluşturulan manyetik alan belirli bir zaman aralığında sıfırdan belli bir değere çıkar ve ikincil devrede bir akım oluşturan işte bu değişken manyetik alandır.

Bu gözlemlerin ardından Faraday, devrede bir elektrik akımının oluştuğu sonucuna vardı. Oluşan bu akım, ikincil devreden geçen manyetik alan değiştiği sürece, sadece kısa bir zaman varlığını gösterir. Manyetik alan kararlı bir değere ulaştığı anda ikincil devredeki akım sıfıra düşer. Gerçekte, ikincil devre, sanki kendisine kısa bir an bir emk kaynağı bağlanmış gibi davranır. Sonuçta varılan sonuç; manyetik alanı değiştirerek, ikincil devrede indüklenmiş bir emk üretilir.

III. İNDÜKSİYON KANUNU
İndüksiyon kanunu tek bir tel bobindeki elektromotor kuvvetin manyetik akıdaki değişiminin zamanla değişiminin negatifine eşit olduğunu söyler. Eğer telin birden fazla döngüsü var ise (birden fazla bobin sarımı), bu ifade bobindeki tel döngülerinin yani sarımlarının sayısı ile çarpılır.

Faraday yasasının denklem haline gelmiş ifadesi şu şekildedir:


ε, indüklenen gerilimi veya elektromotor kuvveti temsil eder.

N, telin sarım sayısıdır.

dΦB, manyetik akıdaki değişimdir

dt, zamandaki değişimdir.

Negatif işaret indüklenen gerilimin yönünü verir. Lenz yasasına göre indüklenen akım veya gerilim kendisini oluşturan indüklenmedeki değişime zıt bir yönde olmalıdır.

IV. İNDÜKSİYON KANUNUN UYGULAMALARI
Faraday’ın İndüksiyon Kanunu elektromanyetizmanın en temel ve önemli yasalarından biridir. Bu yasa elektriksel makinelerin ve medikal alanın çoğunda uygulamaya sahiptir.

Elektrik Trafoları; akımı veya gerilimi adım adım düşürmede veya artırmada kullanılan statik bir alternatif akım (AC) aygıtıdır. Bu aygıt enerji üreten istasyon, aktarım ve dağıtım sistemlerinde kullanılır.

Elektrik Jeneratörleri; Elektrik jeneratörü mekanik enerjiyi elektrik enerjisine dönüştürmede kullanılır.

İndüksiyon Ocakları; Bir indüksiyon ocak, pişirmenin en hızlı yoludur. Pişirme kabı altındaki bakır telden bobin boyunca akım geçtiğinde üretilen manyetik alan elektromanyetik kuvveti indükler. Bu nedenle iletken kapta akım oluşur ve bu akım her zaman ısı üretir.

Elektromanyetik Akış Ölçer; Kanın ve belirli sıvıların hızının ölçülmesinde kullanılır. Bir manyetik alan, içinden akışkanın geçtiği elektriksel olarak yalıtkan olan boruya uygulandığında Faraday yasasına göre bir elektromotor kuvvet indüklenir. Bu ndüklenen elektromotor kuvvet akan akışkanın hızı ile orantılıdır. Yalnız bu sıvının iletken olması gerekir.

Müzik Aletleri; Elektrogitar, elektro keman gibi müzik aletlerinde de Faraday yasası uygulanır.

1885 tarihinde Alman mucitler Gottlieb Daimler ve ve Wilhelm Maybach kendiliğinden tahrikli bir motor yapmak için, ön model olarak, iki zamanlı bir benzin motorunu bisiklette deneyerek, Daimler Reitwagen (Binicilik Aracı) adlı motosikleti icat etmiştir. Aynı tarihte yine bir Alman, Haury Hildebrand, bisikletin üzerine buhar motoru takarak kendi motosikletini yapmıştı. 1892’de Hildebrand Alois Wolfmüller ile birlikte iki zamanlı sonra da 4 zamanlı motora sahip motosikletler yaptılar. Bu ilk motosikletlerde arka tekerlek motor volanı olarak kullanılıyor, kayışla tahrik ediliyordu. Bütün bu tiplerde birinci motora ilk hareketi pedallarla veriliyordu.


İlk motosiklet Almanya’nın Cannstatt kentinde Gottlieb Daimler tarafından yapıldı ve patenti de 29 Ağustos 1885 günü alındı. Araç, tek silindirli, dakikada 700 devirliydi. İlk motosiklet sürücüsü de, Gottlieb’in oğlu Paul Daimler oldu. Genç Daimler, 10 Kasım 1885 günü, Cannstatt’tan Untertürkheim’a gidip dönerek, motosiklet üzerinde 6 mil yol aldı. Gottlieb Daimler, bu ilk motosikleti ticari amaçla değil, yeni geliştirdiği benzinli motoru denemek için yapmıştı.

İlk Motosiklet Markası

Ticari amaçla ilk motosiklet, 1894 yılında Münih’te, Heinrich Hildebrand, Wilhelm Hildebrand ve Alois Wolfmüller tarafından yapıldı. 2.5 beygir gücündeki bu motosikletin adı, “Motorrad” idi. Su soğutmalı 7600 cc’lik tek silindirli motoru, dakikada 600 devirli ve saatte 24 mil yapacak güçteydi. 1894 yılının Kasım ayında, ilk 50 adetlik parti piyasaya sunuldu. Sonraki iki yıl içinde üretilen motosiklet sayısı 1000’i aştı. Aynı yıl, Fransa’da da Alexandre Darraco, “Millet” marka motosikletlerin üretimine başlamıştı.

26. Middlesex Motosiklet Birliği’ne ait “Cyclometer” marka üç tekerlekli motosiklet, 30 Mart 1899 günü, orduda kullanılan ilk motosiklet olarak tarihe geçti. Chelsea’daki karargâhtan çıkarak Woking’deki Güney Londra Gönüllüleri Tugayı’na gitti. Aracın sürücüsü C.H. E. Rush idi. Savaşta kullanılan ilk motosiklet ise bir “Spitfire” idi. Güney Afrika Savaşı sırasında İngiliz Ordusu’ndan Teğmen F.R.S. Bircham tarafından 1900 yılında Mafeking yöresinde keşif amacıyla kullanıldı.

İlk motosiklet kazası ise 11 Şubat 1899 günü meydana geldi. George Morgan adlı 37 yaşındaki rahip, yeni aldığı motosikletiyle görevine giderken düştü ve iç kanama geçirdi. Olaydan 12 gün sonra hayatını kaybetti.